پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی

علمی-پژوهشی

عوامل مؤثر بر فقر شهری در محله‌های حاشیه‌نشین شهری (مطالعه موردی: گنبدکاووس)

محمدرضا بابایی سمیرمی؛ محمدحسین احسان فر؛ راضیه بگنجی

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، صفحه 1-17

چکیده

در دهه‌های اخیر شهر گنبدکاووس استان گلستان به‌عنوان یک شهر مهاجرپذیر، شاهد رشد شدید حاشیه‌نشینی و گسترش فقر شهری بوده است. محلات حاشیه‌نشین، نابرابری‌های فضایی - اجتماعی در شهر را تشدید کرده و مدیران ... بیشتر در دهه‌های اخیر شهر گنبدکاووس استان گلستان به‌عنوان یک شهر مهاجرپذیر، شاهد رشد شدید حاشیه‌نشینی و گسترش فقر شهری بوده است. محلات حاشیه‌نشین، نابرابری‌های فضایی - اجتماعی در شهر را تشدید کرده و مدیران شهری را با چالشی جدی مواجه نموده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر فقر شهری در محله‌های حاشیه‌نشین می‌باشد. روش: قلمرو مکانی تحقیق، ساکنین محله‌های حاشیه‌نشین شهرستان گنبدکاووس شامل محله‌های افغان آباد، سیدآباد، بدلجه و چای بویین بوده و قلمرو زمانی تابستان 1401 می‌باشد. عوامل مؤثر بر فقر شهری از دو دیدگاه اقتصادی و اجتماعی، در محله‌های یادشده توسط توزیع پرسشنامه محقق ساخته، بررسی و رتبه‌بندی شد. نتایج نشان داد در حوزه خدمات عمومی، دسترسی کافی به درمانگاه با کمترین امتیاز دسترسی (2/18)، در حوزه امنیت، کمبود و بعضا فقدان روشنایی مناسب معابر با بیشترین امتیاز (2/71)، در حوزه مشارکت اجتماعی، امکان همکاری با شوراهای محلی، کمترین امتیاز (1/85)، در حوزه بیکاری، بیکاری پنهان بیشترین امتیاز (3/02) و در حوزه فقر مالی، درآمد پایین بیشترین امتیاز (2/41) را به خود اختصاص دادند. ازنظر شیوع آسیب‌های اجتماعی، محله سیدآباد(0/27=Q) و ازنظر شیوع آسیب‌های اقتصادی، محله افغان آباد(0/24=Q) بالاترین رقم را به خود اختصاص دادند.

مقاله برگرفته از پایان نامه

نقش مشارکت اجتماعی روستاییان در زیست پذیری محیط روستایی(مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان جیرفت)

ناصر شفیعی ثابت؛ فاطمه کریمی مارزی

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، صفحه 18-35

چکیده

از آن جا که مشارکت اجتماعی مقدمه ای لازم برای دست یابی به زیست پذیری روستایی است، امروزه، سنجش آن در حوزه برنامه ریزی و سیاست گذاری برای سکونتگاه های روستایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. زیست پذیری ... بیشتر از آن جا که مشارکت اجتماعی مقدمه ای لازم برای دست یابی به زیست پذیری روستایی است، امروزه، سنجش آن در حوزه برنامه ریزی و سیاست گذاری برای سکونتگاه های روستایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. زیست پذیری شامل ابعاد مختلفی است که بهبود هر بعد برای دست یابی به سکونتگاه زیست پذیر ضروری است. در این راستا، مشارکت اجتماعی روستاییان، نقش بنیادینی در بالا بردن سطح زیست پذیری در سکونتگاه های روستایی دارد. پژوهش حاضر به روش کمی و توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر ابزار پرسشنامه در 30 روستا و 400 خانوار نمونه تصادفی از طریق فرمول کوکران محاسبه شد؛ تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق نرم افزار SPSS و مدلسازی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج پژوهش آشکار ساخت، بر مبنای ضرایب استاندارد شده از میان شاخص های مشارکت اجتماعی روستاییان، شاخص مشارکت در فعالیت های آموزشی و عمومی با ضریب تأثیر 243/0 و شاخص مشارکت در فعالیت های سیاسی و انتخاباتی با ضریب 223/0 و شاخص مشارکت در فعالیت بسیج و خیریه با ضریب 201/0 بیشترین میزان تأثیرات را بر سطح زیست پذیری محیط روستایی در بخش مرکزی شهرستان جیرفت را دارند. افزون بر این، یافته های مدل ارتباطی پژوهش نشان داد برازش ضرایب مسیر مشارکت اجتماعی به میزان 65/0 بر زیست پذیری محیط روستایی تأثیر داشته است. براین مبنا، یافته ها آشکار ساخت، ضرایت مسیر متغیرها دارای برازش مطلوب است و میان شاخص های مشارکت اجتماعی و زیست پذیری محیط روستایی رابطه مثبت و معناداری مشاهده شد. همچنین، یافته‌های این پژوهش نمایانگر آن است که با وجود تأثیر مثبت شاخص های مشارکت اجتماعی بر زیست پذیری محیط روستایی، مشارکت روستاییان در بهبود شاخص های زیست پذیری روستایی همچنان در سطح پایین ارزیابی می‌شوند به گونه‌ای که با وجود بهبود شاخص های مشارکت اجتماعی هنوز روستاییان در ناحیه مورد مطالعه از همه ظرفیت‌ها برای مشارکت در فعالیت‌های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی بهره ‌نمی‌گیرند. بنابراین، می توان با ارایه آموزش‌ها و آگاهی بخشی شفاف در زمینه توسعه فعالیت ها و برنامه های گوناگون روستایی و جلب اعتماد اجتماعی زمینه را برای مشارکت بیش از پیش آنان در این‌گونه برنامه ها و در راستای بهبود شاخص های زیست پذیری روستایی فراهم آورد.

علمی-پژوهشی

تحلیل عوامل موثر بر توسعه کسب‌وکارهای خانوادگی زنان روستایی (مطالعه موردی: شهرستان فاروج)

سمانه کیومرثی بیرک علیا؛ حمداله سجاسی قیداری؛ خدیجه بوزرجمهری

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، صفحه 36-55

چکیده

زنان به عنوان نیمی از جامعه انسانی، می‌توانند منشأ تحولات بزرگی در زمینه‌های ایجاد کسب و کارها بوده و عامل تولید ثروت و ایجاد اشتغال باشند. کسب‌وکارهای خانوادگی به عنوان یکی از گونه‌های کارآفرینی ... بیشتر زنان به عنوان نیمی از جامعه انسانی، می‌توانند منشأ تحولات بزرگی در زمینه‌های ایجاد کسب و کارها بوده و عامل تولید ثروت و ایجاد اشتغال باشند. کسب‌وکارهای خانوادگی به عنوان یکی از گونه‌های کارآفرینی محلی و در سطح خرد می باشد که زنان به‌ویژه در مناطق روستایی می‌توانند راه اندازی کنند؛ اما باید توجه داشت که راه اندازی کسب‌وکار در مقیاس محلی مانند روستاها، متأثر از عوامل متعددی میباشد که اجازه راه اندازی راحت کسب و کارها توسط زنان را نمی‌دهد. لذا هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر توسعه کسب وکارهای خانگی زنان روستایی میباشد. تحقیق حاضر به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی و ازلحاظ هدف، کاربردی است. نحوه جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه) در قالب دو گروه زنان دارای کسب‌وکار و بدون کسب‌وکار انجام‌شده است. جامعه آماری تحقیق شامل زنان دارای کسب‌وکار روستایی و بدون کسب‌وکار می‌باشد. حجم نمونه به‌صورت هدفمند و تمام شماری 186 زن در دو گروه انتخاب گردید. یافته‌های به دست آمده نشان می‌دهد که بر اساس نتایج آزمون T، در گروه زنان دارای کسب و کار شاخص‌های حمایت مالی خانواده، تجربه کاری، شاخص صدور آسان مجوز مشاغل و در دسترس بودن انشعابات آب، برق و گاز در توسعه کسب و کارها تأثیرگذار میباشد؛ اما از دیدگاه زنان بدون کسب و کار، شاخص‌هایی مانند نزدیکی به راه‌های ارتباطی و نبود بروکراسی در توسعه کسب‌وکارهای زنان می‌تواند تأثیرگذار باشد.

علمی-پژوهشی

تحلیل ظرفیت انعطاف پذیری نظام معیشت روستایی در برابر بحران آب با استفاده از سیستم استنباط فازی (دهستان بکشلو چای ارومیه)

علی اکبر تقی لو

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، صفحه 56-69

چکیده

انعطاف‌پذیری به توانایی یک سیستم به تغییر سریع در برابر تغییر، تنظیم شرایط جدید در جهت حفظ قدرت رقابت تأکید دارد. هدف این تحقیق بررسی میزان انعطاف‌پذیری دارایی‌های معیشت در روستاها دهستان بکشلو چای ... بیشتر

علمی-پژوهشی

بررسی توزیع و عدالت فضایی با تأکید بر ویژگی‌های کالبدی شهر اهواز

احمد رضا شیخی؛ فاطمه عباسی

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، صفحه 70-84

چکیده

شهرهای امروزی بهویژه در کشورهای درحالتوسعه، با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی مستمر، پس از انقلاب صنعتی بهسرعت توسعه یافتند و این رشد و توسعه پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشته است. یکی از این ... بیشتر شهرهای امروزی بهویژه در کشورهای درحالتوسعه، با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی مستمر، پس از انقلاب صنعتی بهسرعت توسعه یافتند و این رشد و توسعه پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشته است. یکی از این پیامدها یا بحرانهای جوامع بشری در نابرابریهای اجتماعی و فقدان عدالت اجتماعی و اقتصادی ریشه دارد و به یکی از مباحث جدی پیشروی برنامهریزان و مدیران شهری تبدیل‌شده است. در این تحقیق، هدف ارزیابی عدالت فضایی شهر اهواز با توجه به پراکنش جمعیت آن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و بر اساس نقشه کاربری اراضی شهرداری اهواز و بلوک‌های آماری مرکز آمار در سال 1395 است. در این پژوهش از 12 لایه اطلاعاتی به‌عنوان لایه‌های کالبدی شهر اهواز استفاده‌شده است. این لایه‌های اطلاعاتی با استفاده از روش گامای فازی تحلیل‌شده‌اند و در انتها نقشه وضعیت عدالت فضایی به‌دست‌آمده است. با توجه به بررسی 12 لایه اطلاعاتی در شهر اهواز و بررسی نحوه توزیع آنان مشخص گردید بیشتر امکانات و خدمات در مرکز شهر اهواز تجمع یافته‌اند و حدود 46 درصد وسعت شهر در وضعیت خیلی نا برخوردار قرار دارد؛ و تنها 5 درصد کل مساحت شهر اهواز وضعیت بسیار برخوردار را داشته است. درمجموع 15 درصد مساحت شهر وضعیت برخوردار و خیلی برخوردار را در شهر اهواز دارا می‌باشیم. همچنین طبق تحلیل‌های صورت گرفته حدود 33 درصد جمعیت شهر اهواز در وضعیت عدم برخورداری و برخورداری کم ازلحاظ دسترسی به خدمات و امکانات هستند. با توجه به یافته‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که عدالت فضایی در شهر اهواز به‌خوبی برای تمامی شهروندان وجود ندارد و تک مرکزی بودن شهر بسیاری از جمعیت شهر را از خدمات و امکانات مناسب و در دسترس محروم کرده است. تحلیل‌های جمعیتی و توزیع کاربری‌ها نشان‌دهنده عدم تناسب در توزیع خدمات و امکانات با توجه به پراکنش جمعیتی است.

علمی-پژوهشی

تحلیل مؤلفه‌های توسعه روستایی از دیدگاه جامعه محلی با تأکید بر کیفیت زندگی مطلوب (مورد مطالعه: شهرستان دهگلان)

حامد قادرمرزی؛ پروانه محمدی؛ رامین محمدی؛ اسماعیل سالاروند

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، صفحه 85-101

چکیده

شاخص‌های تعیین کننده‌ی پیشرفت یک اجتماع، کیفیت زندگی است که در برگیرنده مهم‌ترین عواملی است که بیانگر چگونگی زیستن افراد در یک جامعه و رفاه شخصی افراد است. بهبود کیفیت زندگی در هر جامعه‌ای، ... بیشتر شاخص‌های تعیین کننده‌ی پیشرفت یک اجتماع، کیفیت زندگی است که در برگیرنده مهم‌ترین عواملی است که بیانگر چگونگی زیستن افراد در یک جامعه و رفاه شخصی افراد است. بهبود کیفیت زندگی در هر جامعه‌ای، یکی از مهم‌ترین اهداف سیاست‌های عمومی آن جامعه است. قرن‌ها است که مردم به دنبال زندگی خوب بودهاند و انسان‌ها پیوسته برای بهبود شرایط زیست خود، کوشیده‌اند تا از استعدادها و توانمندی‌های محیط‌زیست خود، به بهترین نحو بهره ببرند. اما مسئله اصلی این است که: زندگی مطلوب چیست؟ پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که روستاهای شهرستان دهگلان تا چه اندازه از شاخص‌های کیفیت زندگی مطلوب برخوردار هستند؟ به منظور ارزیابی کیفیت زندگی در این پژوهش از شاخص‌های بعد عینی (44 گویه در4 مقوله اقتصادی، اجتماعی، زیربنایی و سیاستگذاری (کشاورزی و عمران روستایی) و بعد ذهنی (23 گویه، در 6 قلمرو آموزش، سلامت و امنیت، اجتماعی، اوقات فراغت، محیط مسکونی، شغل و درآمد) بهره گرفته شد. هر یک از شاخص‌های تحقیق در دو بعد مورد بررسی پس از اعمال وزن نهایی با استفاده از روش تقریبی میانگین حسابی وزندار شدند و با استفاده از روش ویکورتلفیق شدند. نتایج نشان داد که در بعد عینی کیفیت زندگی از دیدگاه جامعه محلی، شاخص‌های مربوط به مؤلفه‌های زیربنایی و سیاست‌گذاری ـ برنامه‌ریزی از اهمیت بالاتری برخوردارند. همچنین بررسی شاخص‌های بعد ذهنی توسعه از دیدگاه مردم محلی نیز نشان داد که شاخص‌های مربوط به مؤلفه سلامت، امنیت، درآمد و شغل از اهمیت بیشتری برخوردارند.

مطالعه دمای سطح زمین شهر تبریز دررابطه‌با کاربری اراضی با استفاده از تصویر لندست 8

محمدعلی کوشش وطن؛ اکبر اصغری زمانی

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1400، ، صفحه 49-58

چکیده

در فرایند شهری شدن، برنامه ریزیِ مطلوبِ استفاده از اراضی بسیار مهم است. چرا که نحوه‏ ی استفاده از اراضی تأثیرات قابل‌توجّه ی را در رژیم دمایی شهر دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مطالعه‏ ی دمای ... بیشتر در فرایند شهری شدن، برنامه ریزیِ مطلوبِ استفاده از اراضی بسیار مهم است. چرا که نحوه‏ ی استفاده از اراضی تأثیرات قابل‌توجّه ی را در رژیم دمایی شهر دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مطالعه‏ ی دمای سطح زمین در رابطه‌ با کاربری اراضی بود. داده های پژوهش شامل شیپ فایل کاربری اراضی و تصویر روز ماهواره لندست 8 در مسیر 168 و ردیف 32 به تاریخ1399/04/07 می باشد. جهت استخراج دمای سطح زمین از نرمافزار ArcMap استفاده شد. همچنین، برای بررسی تفاوت در میانگین دما بین کاربری های مختلف از آزمون کروسکال - والیس در نرمافزار SPSS بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که میانگین دمای شهر تبریز برابر با28/41 درجه سانتیگراد و انحراف معیار4/62 می باشد. همچنین، حداقل دمای آن برابر با 13/55درجه سانتیگراد و بیش‏ترین دمای نیز آن برابر با 39/29 درجه سانتیگراد است. نتایج پژوهش به تفکیک کاربری های مختلف نشان داد که فرودگاه شهر تبریز با میانگین دمای33/81 درجه سانتیگراد (انحراف معیار1/81) دارای بیش‏ترین میانگین دمایی نسبت به سایر کاربری ها می باشد. در ادامه، به ترتیب کاربری های نظامی با میانگین دمای32/22 درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/52)، اراضی بایر با میانگین دمای30/57 درجه سانتیگراد (انحراف معیار3/15)، کاربری صنعتی با میانگین دمای30/51 درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/71)، رودخانه با میانگین دمای30/07درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/53)، فضای سبز با میانگین دمای 29/88 درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/94)، اراضی در حال ساخت با میانگین دمای 62/25 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 22/3) و اراضی ساخته شده با میانگین دمای 61/23 درجه سانتیگراد (انحراف معیار3/91) قرار دارند. همچنین، تفاوت دمای سطح زمین بین کاربری های مختلف در سطح 0/000 معنی دار گردید که نشان از وجود تفاوت بین دمای کلاس های مختلف کاربری دارد. بر اساس مقایسه ها مشخص گردید که به جز میانگین دمای فضای سبز و رودخانه، بین میانگین دمای تمام کاربریها به لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود دارد.

فرا تحلیلی بر پژوهش‌های تاب‌آوری شهری در نشریات علمی پژوهشی جغرافیایی ایران

احمد پوراحمد؛ ابراهیم فرهادی؛ مریم سجودی؛ رامین قربانی؛ شاخوان عبدالله حسین

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 1-19

چکیده

باوجود گذشت بیش از سه دهه از تحقیقات اولیه در مورد تاب‌آوری، هنوز این مفهوم فاقد در فراگیر و عملیاتی در حوزه‌های مختلف علمی و ازجمله مدیریت سوانح است. بسیاری از تناقض‌های موجود بر سر معنای تاب‌آوری ... بیشتر باوجود گذشت بیش از سه دهه از تحقیقات اولیه در مورد تاب‌آوری، هنوز این مفهوم فاقد در فراگیر و عملیاتی در حوزه‌های مختلف علمی و ازجمله مدیریت سوانح است. بسیاری از تناقض‌های موجود بر سر معنای تاب‌آوری از تمایلات شناختی، روش‌های متدولوژیک، تفاوت‌های مفهومی بنیادی موجود و همچنین دیدگاه‌هایی که بر تحقیق در سیستم‌های اکولوژیکی، اجتماعی یا ترکیبی از هر دو تمرکز می‌کنند ناشی می‌شود. شهر تاب‌آور شهری است که ظرفیت تحمل و پذیرش خطر پیش از فروپاشی سیستم را دارد. سیستم این شهر پویا و تغییرپذیر است. در زمان وقوع خطر، تغییرات را جذب می‌کند و بازهم به حالت تعادل بازمی‌گردد، این شهر توانایی برگشت به عقب و پذیرش تهدید را دارد. در سال‌های اخیر پژوهش در حوزه تاب‌آوری شهری در ایران در مجلات علمی‌پژوهشی جغرافیایی رو به افزایش بوده است و جامعه دانشگاهی با ضرورت پژوهش در این حوزه آشنا شده‌اند. ازاین‌رو این پژوهش با روش فراتحلیل (روشی سیستماتیک برای نیل به این اهداف با تحلیل آماری یافته‌های کمی حاصل از مطالعات مربوط به یک مسئله پژوهشی است) و باهدف شناسایی و دسته‌بندی مقالات پژوهشی نوشته‌شده در حوزه تاب‌آوری شهری در مجلات علمی‌پژوهشی جغرافیایی نگارش شده است؛ به‌طوری‌که پس از جست‌وجو و شناسایی مقالاتی که طی سال‌های اخیر مستقیماً به موضوع یادشده پرداخته‌اند، بافهم رویکردها و ماهیت آن‌ها، به بررسی ساختار مقالات شامل روش‌شناسی، شاخص‌ها، نمونه‌گیری، روش‌های جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و نتایج به‌دست‌آمده پرداختیم تا جنبه‌های مثبت و منفی واکاوی کنیم. نتیجه پژوهش‌ها حاکی از آن است که همه مقالات نوعی نظریه آزمایی بوده و منجر به نظریه‌سازی نشده است. هرچند که برخی از پژوهش‌ها الگوها و پیشنهادهای بسیار خوب و تازه‌ای را ارائه داده‌اند، باتوجه‌به ماهیت پژوهش‌ها نمی‌توان آن‌ها را در رده پژوهش‌های بنیادی و نظریه‌ساز قرارداد.

سنجش ابعاد زیست پذیری و توسعه پایدار محله‌ای (نمونه موردی: محلات شهر سراب)

حسین حاتمی نژاد؛ احمد پوراحمد؛ زییا نیازی

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1400، ، صفحه 1-17

چکیده

به دنبال تغییر در شرایط و عوامل موثّر در گسترش و توسعه‏‌ی شهری در دوران اخیر، محلّه‏‌های مسکونی انسان‌ساخت جایگاه ویژه‏ای در شکل‏گیری شهرها و توسعه‌‏ی پایدار آن‌ها داشته‌‏اند. توسعه‌‏ی ... بیشتر به دنبال تغییر در شرایط و عوامل موثّر در گسترش و توسعه‏‌ی شهری در دوران اخیر، محلّه‏‌های مسکونی انسان‌ساخت جایگاه ویژه‏ای در شکل‏گیری شهرها و توسعه‌‏ی پایدار آن‌ها داشته‌‏اند. توسعه‌‏ی شهری پایدار که ازجمله نظریه‏‌ها و سیاست‏‌های اخیر و جاری تلقی می‌شود، بخش عمده‌ای از ادبیات شهرسازی سال‏‌های اخیر را به خود اختصاص داده است. امّا نظریه‏‌ی اخیر در مقیاس محلی هنوز به‌درستی تبیین نشده و می‌تواند به‌‏عنوان موضوع پژوهش‏‌ها مدنظر باشد، توسعه‌ی پایدار در مقیاس محلّه مسکونی است. زیست پذیری بهبود کیفیت فضاهای شهری در شهرهای مدرن همراه با انسانی کردن آن‌ها تا حد ممکن است. پژوهش حاضر سعی دارد تا وضعیت تنوع و توسعه در محلات ‌مسکونی را به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین ارکان توسعه‌‏ی پایدار شهری بسنجد. در این مقاله از روش توصیفی تحلیلی استفاده‌شده است. برای سنجش تنوع و توسعه‏ی محلات و شاخص‌های زیست پذیری شهری، الگویی کیفی با 3 شاخص کلی (تنوع در ساخت، تنوع در استفاده و تنوع در کاربران) و 69 متغیّر طراحی و استفاده‌شده است. سپس برای تحلیل اطلاعات و تصمیم‌گیری نهایی از روش تصمیم‌گیری چند شاخصه (MADM) غیر جبرانی ماکسی‌مین و ماکسی‌ماکس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد به ترتیب محلات 12، 8، 6، 2، 9، 1، 3، 11، 10، 7، 5 و 4 دارای وضعیت مطلوب تنوع و توسعه بوده‌اند.

تحلیل ساختار و توسعه فضایی-کالبدی پراکنده رویی شهر لامرد

اکبر کیانی؛ فرضعلی سالاری سردری

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 32-48

چکیده

امروزه با توجّه به رشد جمعیّت و توسعه‏ی فیزیکی- کالبدی شهرها، ساختار و فرم فضایی توسعه‏ی شهری از اهمیّت فراوانی برخوردار است و شهر فشرده، الگوی مدیریت و توسعه‏ی شهری شهرهای فردا و رشد هوشمند میباشد. ... بیشتر امروزه با توجّه به رشد جمعیّت و توسعه‏ی فیزیکی- کالبدی شهرها، ساختار و فرم فضایی توسعه‏ی شهری از اهمیّت فراوانی برخوردار است و شهر فشرده، الگوی مدیریت و توسعه‏ی شهری شهرهای فردا و رشد هوشمند میباشد. یکی از عوامل پایداری شهرها، ارتباط بین شکل و فرم فیزیکی شهر (ساختار فضایی- کالبدی) می باشد. این مقاله به بررسی وضعیّت و شاخصهای عمده در فرم شهر پایدار و عوامل موثّر و متاثّر آن میپردازد و محاسن و معایب فرم پراکنده شهر لامرد (ساختار، فرم و توسعه فضایی شهر) مورد بررسی قرار خواهد داد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بوده و روش گردآوری دادهها به صورت کتابخانهای میباشد و جمعآوری اطّلاعات شاخصهای پراکندهرویی از طریق اطّلاعات شناختی - عملکردی و مطالعه طرح جامع و تفصیلی شهر استخراج شده است. برای نیل به اهداف تحقیق، با بررسی مطالعات گذشته و با بهرهگیری از پارامترهای لازم و تأثیرگذار با تحلیل تراکم شهری شهر لامرد و چگونگی و علل توسعه شهری پراکنده و گسترده شهر را تبیین نمایم. در پایان به ارزیابی عینی و کیفی، تحلیل و مقایسهی نظریههای مرتبط با فرمهای پایدار شهری و تفاوتها و اشتراکهای آنها و در نهایت جنبههای عملکردی و نتایج و پیامدهای عملی و واقعی نظریهها با وضعیت شهر میپردازد و در انتها راهکارهایی ارائه خواهد گردید. بر اساس بررسیها و تحلیلهای صورت گرفته در سال های 1345-85، مساحت شهر لامرد، حدود 6 برابر و جمعیّت آن 5 برابر افزایش یافته است. طی این سال ها، تراکم ناخالص جمعیتی شهر، از 3/131 نفر به 1/30 نفر در هکتار کاهش یافته است. عدم کاهش شدید تراکم ناخالص جمعیّتی در سالهای متفاوت، بیان‏گر گستردگی بیش از حد شهر و خالی ماندن فضاهای زیاد و غیرفعّال سطوح شهری در محدوده‏ی شهر لامرد و در نهایت توسعه افقی و گسترده –پراکنده محلات شهر لامرد میباشد که این امر باعث ناپایداری شهری در توزیع بهینه خدمات و دسترسی به امکانات برای ساکنان شهر و افزایش هزینههای زیرساختی و اتلاف انرژی شده است. تراکم خالص مسکونی در سال85 برابر با 85/85 نفر در هکتار و در سال 95 برابر با 73 نفر در هکتار و تراکم جمعیتی برابر با 29 نفر در هکتار میباشد.

مدل MCDM برای انتخاب روستای هدف گردشگری بر اساس روش‌های SWARA و ARAS (مطالعه‏ موردی: شهرستان پاوه)

ابوالقاسم تقی زاد فانید؛ پیمان قدسی

دوره 2، شماره 6 ، اسفند 1400، ، صفحه 56-75

چکیده

روستاهای هدف گردشگری هر کدام شکل خاصی از زندگی، هنر، فرهنگ و میراث روستایی را در مکان‌های روستایی به نمایش می‌گذارند. در فرآیند انتخاب مناسب‌ترین روستای هدف گردشگری با توجه به معیار‌های حکمرانی خوب، ... بیشتر روستاهای هدف گردشگری هر کدام شکل خاصی از زندگی، هنر، فرهنگ و میراث روستایی را در مکان‌های روستایی به نمایش می‌گذارند. در فرآیند انتخاب مناسب‌ترین روستای هدف گردشگری با توجه به معیار‌های حکمرانی خوب، تصمیم گیرنده‌گان از روش های تصمیمگیری چند معیاره برای انتخاب روستا استفاده نکردهاند. بنابراین، این مقاله با هدف ایجاد چارچوبی برای انتخاب روستاها در فرآیند انتخاب مناسب‌ترین روستای هدف گردشگری بر اساس چارچوب swara-aras- mcdmاست. تمرکز این مقاله بر شناسایی معیارهای حکمرانی خوب و رتبه‌بندی روستاهای هدف گردشگری شهرستان پاوه بر اساس معیارهای انتخابی می‌باشد. برای سنجش حکمرانی خوب در این تحقیق از ۸ معیار شفافیت، پاسخگویی، حاکمیت قانون، مشارکت، مسئولیت‌پذیری، أثربخشی و کارایی، اجماع و مشروعیت و برابری و فرآگیری استفاده شد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش تحقیق، آمیخته ، از نظرماهیت، توصیفی- تحلیلی و از نظر ابزار، مبتنی بر پرسشنامه نخبگان می باشد. برای تعیین وزن معیارها تیمی متشکل از سه خبره تشکیل شد. از روش swara برای وزن‌دهی معیارها و از روش aras برای اولویت‌بندی گزینه‌ها در ارتباط با مهم‌ترین معیار‌های حکمرانی خوب در روستاهای هدف گردشگری در منطقه مورد مطالعه بهره‌گرفته شد. نتایج روش سوآرا نشان داد که معیار مشارکت با وزن ۰/۱۷۲ مهم‌ترین معیار حکمروایی خوب در سطح روستاهای شهرستان پاوه است و بعد از آن معیار برابری و فراگیری با وزن ۰/۱۵۴ دومین معیار مهم حکمرانی خوب است و معیار پاسخگویی با ۰/۱۲۰، شفافیت با ۰/۱۱۸، مسئولیت‌پذیری با ۰/۱۱۱، حاکمیت قانون با ۰/۱۰۹، أثر بخشی و کارایی با ۰/۰۹۲ و اجماع و مشروعیت با ۰/۰۸۸ به ترتیب قرار دارند. نتایج محاسبه روش آراس نیز نشان داد که، روستای داریان با ۰/۸۵۹ دارای بالاترین اهمیت کلی بوده و در رتبه اول قرار دارد و بعد از آن روستای دشه با ۰/۷۶۹ در درتبه دوم،خانقاه با ۰/۷۶۲، و شمشیر با ۰/۷۰۱ در رتبه‌ سوم و چهارم و روستای هجیج بزرگ با ۰/۶۸۶ در رتبه آخر قرار دارد.

علمی-پژوهشی

واکاوی تاثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه

نبی موسی زاده؛ جعفر توکلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 تیر 1402

چکیده

هدف: ویروس کرونا و آثار و پیامدهای آن، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را با چالش‌های زیادی مواجه کرده‌است، که کشورها اقدامات و روش‌های مختلفی را به منظور جلوگیری از اشاعه بیشتر این ویروس انجام داده‌اند، ... بیشتر هدف: ویروس کرونا و آثار و پیامدهای آن، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را با چالش‌های زیادی مواجه کرده‌است، که کشورها اقدامات و روش‌های مختلفی را به منظور جلوگیری از اشاعه بیشتر این ویروس انجام داده‌اند، این روش‌ها موجب عدم عرضه به موقع محصولات روستایی و اخلال در بازاریابی شده‌است که در نهایت موجب اثرگذاری بر زنجیره‌تامین محصولات روستاییان گردیده‌است، استان کرمانشاه به دلیل شرایط اقلیمی متنوع و قابلیت‌های بالقوه منابع طبیعی، به عنوان یکی از استان‌های مهم کشور در زمینه تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌شود که حدود 30 درصد از شاغلین استان در بخش کشاورزی فعالیت دارند، بر این اساس هدف اساسی پژوهش حاضر واکاوی تأثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه می‌باشد تا اثرات کرونا بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای مورد بررسی شناسایی شود. روش‌شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه‌ ‌ای- کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می‌گیرد که با روش تئوری بنیانی صورت گرفته و برای نمونه‌گیری از نمونه‌‌گیری هدفمنداز نوع نمونه‌گیری گلوله‌برفی استفاده شده‌است، مشارکت‌کنندگان شامل 40 نفر از مقامات محلی می‌باشد، مصاحبه با مقامات محلی به صورت تمام‌شماری و جمع آوری داده‌ها تا رسیدن به اشباع نظری داده‌ها ادامه پیدا کرد، داده‌ها از طریق سوالات مصاحبه نیمه ساختار‌یافته جمع‌آوری و برای مدیریت آن‌ها و کد‌بندی اسناد، از نرم افزار مکس‌کیودا استفاده و در نهایت تحلیل انجام ‌شده‌است. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش منجر به شناسایی 117 مقوله و 6 طبقه با عناوین: تامین نهاده، وضعیت تولید، مشکلات تولید، وضعیت فروش محصولات، مشکلات فروش محصولات، بازاریابی محصولات و 1 طبقه گسترده: زنجیره‌تامین شد. نتیجه‌گیری: شیوع کرونا منجر به اثر گذاری بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای مورد بررسی گردیده‌است که در این راستا مواردی نظیر افزایش هزینه و کمبود مواردی همچون سم،کود، کارگر و ماشین آلات. حمل و نقل و عدم فروش الکترونیکی محصولات، حاکمیت بازار و روش‌های سنتی فروش، عدم انجام اقدامات خاص، عدم پیدا کردن راه جدید برای فروش، افزایش و کاهش فروش و تولید بعضی از محصولات و... شناسایی شد، برنامه‌ریزی و اقدام در راستای اثرات شناسایی شده می‌تواند به بهبود وضعیت زنجیره تامین محصولات روستاییان در پاندمی کرونا کمک نماید.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	4
تعداد شماره‌ها	11
تعداد مقالات	104
تعداد مشاهده مقالات	24450
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	18816
تعداد پذیرش	61
تعداد عدم پذیرش	36
متوسط زمان داوری(روز)	20
درصد پذیرش	50 درصد
متوسط زمان انتشار(بعد از پذیرش)	46 روز
تعداد پایگاه‌های نمایه شده	11
کشور محل چاپ	ایران
وضعیت چاپ	الکترونیکی
نوبت‌های چاپ	فصلنامه
زبان مجله	فارسی- چکیده انگلیسی
شکل دریافت مقاله	فقط از طریق سامانه
هزینه چاپ	ندارد
دسترسی رایگان و آزاد به مقالات	بلی
استفاده از سامانه مشابهت یاب	بلی(سمیم نور)

پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 4 (1402)

دوره 3 (1401)

دوره 2 (1400)

دوره 1 (1399)

عوامل مؤثر بر فقر شهری در محله‌های حاشیه‌نشین شهری (مطالعه موردی: گنبدکاووس)

چکیده

نقش مشارکت اجتماعی روستاییان در زیست پذیری محیط روستایی(مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان جیرفت)

چکیده

تحلیل عوامل موثر بر توسعه کسب‌وکارهای خانوادگی زنان روستایی (مطالعه موردی: شهرستان فاروج)

چکیده

تحلیل ظرفیت انعطاف پذیری نظام معیشت روستایی در برابر بحران آب با استفاده از سیستم استنباط فازی (دهستان بکشلو چای ارومیه)

چکیده

بررسی توزیع و عدالت فضایی با تأکید بر ویژگی‌های کالبدی شهر اهواز

چکیده

تحلیل مؤلفه‌های توسعه روستایی از دیدگاه جامعه محلی با تأکید بر کیفیت زندگی مطلوب (مورد مطالعه: شهرستان دهگلان)

چکیده

مطالعه دمای سطح زمین شهر تبریز دررابطه‌با کاربری اراضی با استفاده از تصویر لندست 8

چکیده

فرا تحلیلی بر پژوهش‌های تاب‌آوری شهری در نشریات علمی پژوهشی جغرافیایی ایران

چکیده

سنجش ابعاد زیست پذیری و توسعه پایدار محله‌ای (نمونه موردی: محلات شهر سراب)

چکیده

تحلیل ساختار و توسعه فضایی-کالبدی پراکنده رویی شهر لامرد

چکیده

مدل MCDM برای انتخاب روستای هدف گردشگری بر اساس روش‌های SWARA و ARAS (مطالعه‏ موردی: شهرستان پاوه)

چکیده

واکاوی تاثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

دانشگاه زنجان

ابر واژگان