پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی - مقالات آماده انتشار

چشم انداز تحولات کالبدی- فضایی روستاهای پیرامون شهر ابهر

حسن افراخته؛ فرهاد عزیزپور؛ حمید شیرخانی آزاد؛ حسن مومنی

دوره 3، شماره 8 ، شهریور 1401، ، صفحه 37-54

چکیده

کشور ما، از دیرباز روابط متقابلی میان شهر و روستا وجود داشته که بر حسب شرایط گوناگون جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در مکانها و زمان های گوناگون تفاوت هایی را چه از نظر شکل و چه از نظر محتوا نشان می دهد. آشکار است که در شکل پذیری و تحول سکونتگاه های روستایی مجموعه عوامل و نیروهای متفاوت و متنوعی نقش آفرین ... بیشتر کشور ما، از دیرباز روابط متقابلی میان شهر و روستا وجود داشته که بر حسب شرایط گوناگون جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در مکانها و زمان های گوناگون تفاوت هایی را چه از نظر شکل و چه از نظر محتوا نشان می دهد. آشکار است که در شکل پذیری و تحول سکونتگاه های روستایی مجموعه عوامل و نیروهای متفاوت و متنوعی نقش آفرین هستند. بر همین اساس، تحقیق حاضر به دنبال بررسی تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر ابهر و تأثیرگذاری حاصل از تعامل با شهر ابهر بر روند تحولات فضایی آن می باشد. پژوهش حاضر از نظر ماهیت کاربردی و از منظر بررسی، توصیفی- تحلیلی بوده که جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در آن، به دو روش مطالعه کتابخان های و میدانی صورت پذیرفته است. بر این مبنا رشد افقی و خزش سریع شهر ابهر طی سال های اخیر سبب شده که سکونتگاه های روستایی واقع در حاشیه و پیرامون آن در معرض ادغام و الحاق در خارج از بافت و در برخی موارد در طرح آتی شهر و روستاها قرار گرفته و دچار تحولات ساختاری- فضایی زیادی باشد. این تحولات در همه روستاها یکسان نبوده و برخی روستاها نسبت به شرایطی که برخوردار بودهاند به صورت متفاوت دست به تغییرات فضایی زدهاند که از مهمترین آن موارد میتوان به تغییرات قیمتی در کاربری اراضی، تغییر در الگوی مسکن، تغییرات زیست محیطی، تحولات اجتماعی- اقتصادی و عملکردی این سکونتگاه های روستایی اشاره نمود.

الگوی علی توسعه پایدار شهری بر اساس مسئولیت اجتماعی و بهره‌وری سبز

سامان زاهدی درشوری؛ عباس ثابت

دوره 2، شماره 4 ، شهریور 1400، ، صفحه 38-50

چکیده

هدف از توسعه پایدار شهری که یکی از زیر مجموعه های توسعه پایدار می باشد دستیابی به توسعه متوازن و حفظ پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است .توسعه شهری یک پدیده جهانی است بیشترین رشد و توسعه شهری در کشورهای در حال توسعه می باشد . در اغلب این کشورها تعداد شهرها در رشد بسیار زیاد بوده و جمعیت شهری نسبت به جمعیت روستایی روبه افزایش است ... بیشتر هدف از توسعه پایدار شهری که یکی از زیر مجموعه های توسعه پایدار می باشد دستیابی به توسعه متوازن و حفظ پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است .توسعه شهری یک پدیده جهانی است بیشترین رشد و توسعه شهری در کشورهای در حال توسعه می باشد . در اغلب این کشورها تعداد شهرها در رشد بسیار زیاد بوده و جمعیت شهری نسبت به جمعیت روستایی روبه افزایش است مسئولیت اجتماعی به معنای توجه ویژه سازمان ها در فرآیندهای کسب و کار به مسائل زیست محیطی و اجتماعی است. مسئولیت اجتماعی شرکت از چهار قسمت اقتصادی، قانونی، اخلاقی و بشردوستانه تشکیل شده است. بهره وری سبز یک استراتژی برای افزایش بهره وری و عملکرد زیست محیطی برای توسعه کلی اجتماعی و اقتصادی است. لذا با توجه به اینکه هدف غایی تمامی سازمان‎ها، افزایش توسعه پایدار می‌باشد، و نیز با عنایت بر اینکه در جامعه کنونی، افزایش بهره‎وری و سودآوری معلول استقرار سیستم ‎های مسئولیت اجتماعی است بنابراین انگیزه‎ای قوی برای انجام تحقیق حاضر شکل گرفته است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف الگوی علی توسعه پایدار شهری بر اساس مسئولیت اجتماعی و بهره‌وری سبز انجام گردید. تحقیق حاضر از منظر هدف کاربردی و از منظر شیوه گرد آوری داده‌ها توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کارشناسان معاونت های فنی و عمرانی شهرداری های استان اصفهان به تعداد 114 نفر در نظر گرفته شد، شیوه نمونه‌گیری به صورت گروهی(طبقه‎ای تصادقی) و حجم نمونه از طریق فرمول کوکران به تعداد 88 مشخص گردید. به منظور جمع‌آوری اطلاعات مورد نظر و سنجش متغیرهای تحقیق، از پرسش‌نامه استاندارد استفاده شد. روایی ابزار اندازه‌گیری از طریق محتوایی و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. . جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‎افزار Lisrel,8.8)) و (Spss,24) استفاده شد. نتایج تحلیل مسیر نشان داد ابعاد مسئولیت اجتماعی تاثیر معناداری بر توسعه پایدار شهری و بهره‌وری سبز دارد و بهره‌وری سبز تاثیر معناداری بر توسعه پایدار شهری دارد.

ارزیابی ابعاد و شاخص های تاب آوری شهری در بافت فرسوده شهر بروجرد

احمد حاتمی؛ سمیه پرویزی؛ بهاره اکبری منفرد

دوره 3، شماره 9 ، آذر 1401، ، صفحه 39-58

چکیده

تاب‌آوری شهری به جایگاهی از شهر اشاره دارد که به دلیل مدیریت و برنامه‌ریزی درست قدرت تحمل خود را در برابر بحران‌های طبیعی و انسانی افزایش داده و با کم‌ترین میزان خسارت مالی و جانی می‌تواند بحرانی را پشت سر گذاشته و در کوتاه‌ترین زمان به حالت طبیعی خود بازگردد. اما متأسفانه در اکثر شهرهای ایران قسمتی از شهر که هسته اولیه شهر را تشکیل ... بیشتر تاب‌آوری شهری به جایگاهی از شهر اشاره دارد که به دلیل مدیریت و برنامه‌ریزی درست قدرت تحمل خود را در برابر بحران‌های طبیعی و انسانی افزایش داده و با کم‌ترین میزان خسارت مالی و جانی می‌تواند بحرانی را پشت سر گذاشته و در کوتاه‌ترین زمان به حالت طبیعی خود بازگردد. اما متأسفانه در اکثر شهرهای ایران قسمتی از شهر که هسته اولیه شهر را تشکیل می‌دهد و هویت، اصالت و تاریخ شهر را یدک می‌کشد به دست فراموشی سپرده‌شده‌اند و به دلیل ضعف کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی منتظر کوچک‌ترین تلنگر طبیعی می‌باشند که شیرازه آن‌ها را از هم جدا کند و تلفات جانی و مالی عظیمی را برای ساکنانشان بر جای گذارد. در همین راستا پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل ابعاد و شاخص‌های تاب‌آوری شهری در بافت فرسوده شهر بروجرد می‌باشد. روش پژوهش توصیفی–تحلیلی و با استفاده از روش‌های پرسشنامه صورت گرفته جامعه آماری آن تمامی ساکنان بافت فرسوده شهر بروجرد می‌باشد که در سرشماری سال 1395 جمعیتی بالغ‌بر 37104 نفر بوده است. برای تخمین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده‌شده است، که مطابق این فرمول 384 نمونه برآورد شد. این پرسشنامه‌ها به‌صورت تصادفی ساده در سطح محدوده پخش گردید. بعد از استخراج اطلاعات موردنظر با استفاده از نرم‌افزارSPSS و نرم‌افزار معادلات ساختاریsmart pls تجزیه‌وتحلیل گردید. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بافت فرسوده شهر بروجرد در تمامی ابعاد تاب‌آوری در وضعیت نامطلوبی است. مطابق آزمون فریدمن، بعد اجتماعی با 88/3، بعد اقتصادی با 57/2، بعد کالبدی با 33/2 و بعد نهادی با 57/1 به ترتیب در وضعیت بهتر تا بدتر می‌باشد. همچنین نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد که برای تاب‌آورسازی بافت فرسوده بروجرد به ترتیب بعد اجتماعی با 355/0 و بعد کالبدی با 300/0 و بعد اقتصادی با 291/0 و بعد نهادی با 277/0 اثرگذارند.

پهنه بندی خطر زمین لغزش شهرستان نور با استفاده از مدل تحلیل شبکه

حسین شریفی؛ مهرداد رمضانی پور؛ لیلا ابراهیمی؛ آمنه حق زاد

دوره 2، شماره 6 ، اسفند 1400، ، صفحه 40-55

چکیده

وقوع زمین لغزش و تحمیل خسارت جانی و مالی فراوان، شناسایی و اولویت بندی مناطق حساس و تدوین برنامه های خاص مکانی جهت کاهش وقوع و خسارت های آن در نواحی مستعد را ضرورت بخشیده است. بنابراین با توجه به اینکه زمین‌لغزش‌ نسبت به سایر بلایای طبیعی مدیریت پذیر تر می‌ باشد لذا شناخت این پدیده در جهت جلوگیری از خسارات ناشـی از آن از اهمیت زیادی ... بیشتر وقوع زمین لغزش و تحمیل خسارت جانی و مالی فراوان، شناسایی و اولویت بندی مناطق حساس و تدوین برنامه های خاص مکانی جهت کاهش وقوع و خسارت های آن در نواحی مستعد را ضرورت بخشیده است. بنابراین با توجه به اینکه زمین‌لغزش‌ نسبت به سایر بلایای طبیعی مدیریت پذیر تر می‌ باشد لذا شناخت این پدیده در جهت جلوگیری از خسارات ناشـی از آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا هدف از پژوهش حاضر پهنه بندی خطر زمین لغزش در شهرستان نور با استفاده از مدل تحلیل شبکه می باشد. روش پژوهش حاضر از لحاظ اجرا تحقیقی است چون با توجه به داده ‏ها و روش‏ های تجزیه و تحلیل به یافته ‏های جدیدی دست می یابد و در این راستا روال تحقیق به دلیل ارتباط متقابل فضاها و توسعه شهری، با دیدگاه سیستمی پیش می رود و از بعد هدف، کاربردی است. واحد تحلیل شهرستان نور می باشد و برای تهیه لایه های اطلاعاتی، از معیارهای مؤثر مخاطره را که با بازدیدهای میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای به دست آمد (از قبیل شیب، مقادیر ارتفاعی، کاربری اراضی و ...) از نقشه های توپوگرافی 1/25000 و 1/50000، نقشه‌های زمین شناسی1/100000 استفاده شد. در مرحله بعد، لایه های اطلاعاتی مؤثر که با نظر کارشناسان و بررسی های میدانی و کتابخانه ای به دست آمدند، در قالب مدل تحلیل شبکه مورد بررسی قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش ANP فازی جهت وزن دهی معیارهای پژوهش و از نرم افزار Arc Gis برای شناسایی مناطق با خطر بالا از نظر خطر زمین لغزش استفاده گردیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مناطقی که در شمالی، شمال غرب و شمال شرق قرار گرفتند بیشتر زمین لغزش دارا می باشد که 14/94 درصد از کل مساحت شهرستان می باشد. همچنین حواشی شهر نور نیز بر اساس زمین لغزش در طبقه احتمال کم و احتمال خیلی کم قرار گرفته است که علت آن را می توان بارش کم، ارتفاعات و شیب های کم و ... عنوان کرد.

راهبردهای توسعه کسب و کارهای گردشگری روستایی مطالعه موردی: استان زنجان

مهدی چراغی

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، ، صفحه 42-63

چکیده

توجه به توسعه کسب‌وکار در مناطق روستایی با توجه به شرایط موجود روند رو به کاهش جمعیت نواحی روستایی از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است. بر این اساس در روستاهای دارای پتانسیل گردشگری بررسی زمینه‌ها و عوامل تأثیرگذار و ارائه راهبردهای توسعه کسب‌وکار از ضرورت‌های اولیه محسوب می‌شود. هدف این پژوهش ارائه راهکارهای توسعه کسب‌وکار در ... بیشتر توجه به توسعه کسب‌وکار در مناطق روستایی با توجه به شرایط موجود روند رو به کاهش جمعیت نواحی روستایی از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است. بر این اساس در روستاهای دارای پتانسیل گردشگری بررسی زمینه‌ها و عوامل تأثیرگذار و ارائه راهبردهای توسعه کسب‌وکار از ضرورت‌های اولیه محسوب می‌شود. هدف این پژوهش ارائه راهکارهای توسعه کسب‌وکار در سکونتگاه‌های روستایی دارای پتانسیل گردشگری استان زنجان و در راستای کمک به ایجاد کسب‌وکار بوده است. روش تحقیق از نظر ماهیت، توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی بوده و برای جمع‌آوری داده‌های میدانی از پرسش‌نامه محقق ساخته استفاده ‌شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر روستاهای دارای پتانسیل گردشگری استان زنجان می‌باشد. با توجه به بررسی‌های انجام‌ گرفته استان زنجان دارای 43 روستای شناسایی‌ شده در زمینه دارا بودن پتانسیل‌های گردشگری می‌باشد. 50 درصد روستاهای دارای قابلیت گردشگری استان که شامل 21 روستا می‌شود به‌عنوان تعداد نمونه لازم انتخاب شد. تعداد خانوارهای 21 روستای انتخاب ‌شده برابر با 4950 خانوار می‌باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران معادل 367 نفر محاسبه ‌شده است. جهت تجزیه‌ و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی و مدل سوات استفاده ‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، با توجه به نمره ارائه ‌شده در جدول ماتریس نهایی رویکرد ارائه اعتبارات مالی توسط بانک‌ها به‌عنوان جذاب‌ترین راهبرد جهت توسعه کسب‌وکار در روستاهای هدف گردشگری استان زنجان ارائه می‌شود.

غربالگری اهمیت محیط‌زیستی اثرات و پیامدهای اقدامات راهبردی توسعه روستایی بر مبنای رویکرد SEA مورد: اقدام راهبردی توسعه اقتصادی منطقه دو برنامه‌ریزی استان خوزستان

هادی یاقوت حردانی؛ سید حسن مطیعی لنگرودی؛ دادور خانی فضیله

دوره 2، شماره 5 ، آذر 1400، ، صفحه 45-64

چکیده

رویکرد ارزیابی استراتژیک محیط زیست سیستمی پیشگیرانه و ساختاریافته برای پیش‌بینی، شناسایی و ارزیابی اثرات محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی گزینه‌های توسعه در سطوح راهبردی نظام تصمیم‌گیری است. هدف پژوهش، کاربرد رویکرد مذکور به منظور غربالگری اقدامات رشد و توسعه روستایی با تأکید بر «سند راهبردی توسعه اقتصادی ... بیشتر رویکرد ارزیابی استراتژیک محیط زیست سیستمی پیشگیرانه و ساختاریافته برای پیش‌بینی، شناسایی و ارزیابی اثرات محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی گزینه‌های توسعه در سطوح راهبردی نظام تصمیم‌گیری است. هدف پژوهش، کاربرد رویکرد مذکور به منظور غربالگری اقدامات رشد و توسعه روستایی با تأکید بر «سند راهبردی توسعه اقتصادی شهرستان‌های منطقه 2 برنامه‌ریزی استان خوزستان» است. تحقیق از نظر هدف، کاربردی و مبتنی بر شیوه توصیفی پیمایشی است. غربالگری با استفاده از چک‌لیست و ماتریس و در چارچوب فن دلفی و نظرسنجی از 26 نفر از خبرگان و کارشناسان مسئول در حوزه‌های مختلف برنامه‌ریزی در ارتباط با سه سازه کلیدی و 36 معیار انجام شده است. نتایج نشان داد، اقدام راهبردی از نظر ارتباط با جهت‌گیری‌های فراگیر توسعه اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی، منطقه‌ایی و محلی به ویژه برای بهبود رفاه و معیشت انسانی جوامع روستایی تحت پوشش از اهمیت قابل توجه برخوردار است. بخش‌های برنامه‌ریزی، براساس دستورالعمل‌های قانونی، جزو حوزه‌های توسعه دارا و یا همراه با اثرات زیست‌محیطی بالقوه قابل‌توجه شناخته می‌شوند و از نظر پیوند و اثرگذاری بر دیگر اقدامات راهبردی، اهمیت محیط‌زیستی قابل‌توجه دارد. درجه پیچیدگی مسائل، مشکلات و محدودیت‌های محیط‌زیستی مرتبط با حوزه‌های برنامه‌ریزی هدف در نواحی روستایی تحت پوشش، بالاتر از حد قابل‌توجه است. درجه توجه اقدام راهبردی نسبت به جریانسازی و یکپارچه‌سازی ملاحظات و نگرانی‌های محیط‌زیستی به ویژه درنظر گرفتن استانداردها، ارزشها، قوانین و مقررات (الزامات حقوقی-مدنی) مرتبط با محیطزیست کمتر از حد قابل‌توجه است. افزون‌بر این اقدام راهبردی در هر یک از بخش‌های برنامه‌ریزی هدف، چارچوبی برای ایجاد و توسعه دیگر فعالیت‌ها و پروژه‌های عملیاتی در سطوح خُرد تدارک دیده است و براساس اجماع خبرگان، می‌تواند منجر به بروز اثرات بالقوه قابل‌توجّه با ماهیت و کیفیت گوناگونی بر محدوده‌های جغرافیایی و طبیعی و نواحی فرهنگی از جمله سکونت‏گاه‌های روستایی و شهری با جمعیت متراکم و مناطق با کاربری فشرده در شهرستانهای آبادان و خرمشهر شود.

مطالعه دمای سطح زمین شهر تبریز دررابطه‌با کاربری اراضی با استفاده از تصویر لندست 8

محمدعلی کوشش وطن؛ اکبر اصغری زمانی

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1400، ، صفحه 49-58

چکیده

در فرایند شهری شدن، برنامه ریزیِ مطلوبِ استفاده از اراضی بسیار مهم است. چرا که نحوه‏ ی استفاده از اراضی تأثیرات قابل‌توجّه ی را در رژیم دمایی شهر دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مطالعه‏ ی دمای سطح زمین در رابطه‌ با کاربری اراضی بود. داده های پژوهش شامل شیپ فایل کاربری اراضی و تصویر روز ماهواره لندست 8 در مسیر 168 و ردیف 32 به ... بیشتر در فرایند شهری شدن، برنامه ریزیِ مطلوبِ استفاده از اراضی بسیار مهم است. چرا که نحوه‏ ی استفاده از اراضی تأثیرات قابل‌توجّه ی را در رژیم دمایی شهر دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مطالعه‏ ی دمای سطح زمین در رابطه‌ با کاربری اراضی بود. داده های پژوهش شامل شیپ فایل کاربری اراضی و تصویر روز ماهواره لندست 8 در مسیر 168 و ردیف 32 به تاریخ1399/04/07 می باشد. جهت استخراج دمای سطح زمین از نرمافزار ArcMap استفاده شد. همچنین، برای بررسی تفاوت در میانگین دما بین کاربری های مختلف از آزمون کروسکال - والیس در نرمافزار SPSS بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که میانگین دمای شهر تبریز برابر با28/41 درجه سانتیگراد و انحراف معیار4/62 می باشد. همچنین، حداقل دمای آن برابر با 13/55درجه سانتیگراد و بیش‏ترین دمای نیز آن برابر با 39/29 درجه سانتیگراد است. نتایج پژوهش به تفکیک کاربری های مختلف نشان داد که فرودگاه شهر تبریز با میانگین دمای33/81 درجه سانتیگراد (انحراف معیار1/81) دارای بیش‏ترین میانگین دمایی نسبت به سایر کاربری ها می باشد. در ادامه، به ترتیب کاربری های نظامی با میانگین دمای32/22 درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/52)، اراضی بایر با میانگین دمای30/57 درجه سانتیگراد (انحراف معیار3/15)، کاربری صنعتی با میانگین دمای30/51 درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/71)، رودخانه با میانگین دمای30/07درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/53)، فضای سبز با میانگین دمای 29/88 درجه سانتیگراد (انحراف معیار2/94)، اراضی در حال ساخت با میانگین دمای 62/25 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 22/3) و اراضی ساخته شده با میانگین دمای 61/23 درجه سانتیگراد (انحراف معیار3/91) قرار دارند. همچنین، تفاوت دمای سطح زمین بین کاربری های مختلف در سطح 0/000 معنی دار گردید که نشان از وجود تفاوت بین دمای کلاس های مختلف کاربری دارد. بر اساس مقایسه ها مشخص گردید که به جز میانگین دمای فضای سبز و رودخانه، بین میانگین دمای تمام کاربریها به لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود دارد.

کیفیت زندگی و امنیت شهری : ارتباط بین رضایت از کیفیت زندگی و احساس امنیت در محلات شهری(مورد پژوهی : محلات کارمندان و اسلام آباد شهر زنجان)

محسن کلانتری؛ سعید نجفی

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 50-67

چکیده

یکی از شاخصه های مهم حیات اجتماعی سالم در هر جامعه ای وجود میزان قابل قبولی از امنیت در آن برای کلیه شهروندان است. هدف اصلی تحقیق، ارتباط بین رضایت از کیفیت زندگی و احساس امنیت در محلات اصطلاحاً با برنامه و مسئله‌دار شهر زنجان است. نوع و روش تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی است و آن بررسی تأثیر احساس امنیت عمومی بر کیفیت زندگی در محلات ... بیشتر یکی از شاخصه های مهم حیات اجتماعی سالم در هر جامعه ای وجود میزان قابل قبولی از امنیت در آن برای کلیه شهروندان است. هدف اصلی تحقیق، ارتباط بین رضایت از کیفیت زندگی و احساس امنیت در محلات اصطلاحاً با برنامه و مسئله‌دار شهر زنجان است. نوع و روش تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی است و آن بررسی تأثیر احساس امنیت عمومی بر کیفیت زندگی در محلات شهری و نیز به لحاظ روش، مبتنی بر روش های پیمایشی (میدانی) و اسنادی است. جهت تعیین اهمیت معیارهای کیفیت زندگی از مدل تصمیم‌گیری ای. اچ. پی استفاده گردید. همچنین تحلیل و استنتاج داده های جمع‌آوری‌شده باتوجه‌به نوع داده ها در نرم‌افزار Spss مورد تحلیل قرار گرفته و سپس در نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی نقشه‌های موضوعی تهیه گردید. یافته‌ها نشان داد که ارتباط مستقیمی بین کیفیت زندگی و امنیت ناشی از آن در هر دو محلات وجود دارد. در محله کارمندان شاخص‌های کلاس تراکم، قدمت ابنیه، نوع نمای بنا و رضایت از وضعیت دفع زباله به ترتیب3/80 ،3/45، 3/17 و 3/85 بیشتر از حد متوسط میانگین بوده درحالی‌که در محله اسلام‌آباد میانگین شاخص‌های نظام تفکیک، تعداد طبقات و نوع اسکلت بنا به ترتیب با 1/26، 1/18 و 1/30 کمتر از متوسط میانگین حاصل شده است. در هر دو محله تنها شاخص رضایت از وضعیت دفع زباله تفاوت معناداری را با میانگین متوسط نشان نمی دهد، و بیشترین میزان تفاوت در هر دو محله در ارتباط با شاخص نظام تفکیک بوده است؛ بنابراین کسانی که دارای کیفیت زندگی بالایی بوده‌اند؛ احساس امنیت بیشتری نسبت به کسانی که در سطح نازلی از شاخص ها بوده‌اند؛ داشته‌اند. این میزان در محله کارمندان با 3/48 نسبت به محله اسلام‌آباد با 3/47 بیشتر بوده است. علی‌رغم تفاوت چشمگیر کیفیت زندگی متفاوت دو محله، به نظر میرسد امنیت ساکنان سکونتگاه های مسئله‌دار به معیارهای کیفیت زندگی وابستگی چندانی نداشته باشد.

سنجش و رتبه‌بندی میزان زیست‌پذیری محلات شهری (نمونه موردی محلات منطقه 6 شهر تهران)

سید علی علوی؛ محمد صمدی؛ سجاد بناری

دوره 2، شماره 4 ، شهریور 1400، ، صفحه 51-63

چکیده

امروزه شهرها مکان اصلی کار و زندگی بخش عمده‏ای از گروه‏‌های انسانی است. ولی با مشکلات بسیاری در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست ‌محیطی مواجه‌اند، در این میان مشکلاتی همچون انواع آلودگی، مسائل ترافیک و حمل‌ونقل و انواع مشکلات زیست ‌محیطی و ... کیفیت زندگی و به‌تبع آن زیست‌پذیری در شهرها را به‌ شدت کاهش داده ... بیشتر امروزه شهرها مکان اصلی کار و زندگی بخش عمده‏ای از گروه‏‌های انسانی است. ولی با مشکلات بسیاری در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست ‌محیطی مواجه‌اند، در این میان مشکلاتی همچون انواع آلودگی، مسائل ترافیک و حمل‌ونقل و انواع مشکلات زیست ‌محیطی و ... کیفیت زندگی و به‌تبع آن زیست‌پذیری در شهرها را به‌ شدت کاهش داده است. از این رو، توجه به کیفیت زندگی، شرایط و امکانات و نیازهای ساکنان شهرها، مساله‌ای حیاتی می‌باشد. نیل به زیست‌پذیری یکی از اهداف استراتژی توسعه پایدار شهری محسوب میگردد که بشر در طول حیات خود به دنبال ارتقای کمی و کیفی آن بوده است. در واقع اصطلاح زیست‏پذیری اشاره به درجه ملزومات یک جامعه بر مبنای نیازها و ظرفیت‌های افراد آن جامعه دارد. هدف از پژوهش حاضر، سنجش میزان زیست‌پذیری در محلات منطقه‌‏ی 6 تهران است. بدین‏ منظور ابتدا شاخص‌های مؤثر در سنجش زیست‌‏پذیری از منابع مختلف تهیه و سپس داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز به‌ صورت پیمایشی و ابزار پرسش‏نامه از 18 محله جمع‌آوری شده است. در مرحله بعد، میزان اهمیت و تأثیر هر شاخص در زیست‏پذیری بر اساس روش آنتروپی شانون مشخص شده و محلات مورد مطالعه بر اساس میزان زیست‌پذیری با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیار ویکور رتبه‌بندی شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد شاخص‌های آموزش با وزن (125/0)، بهداشت با وزن (117/0) و حمل‌ونقل با وزن(105/0) بیش‏ترین اهمیت و تأثیر را در زیستپذیری منطقه‏‌ی 6 دارند و شاخص‌های کیفیت بصری، مسکن و آلودگی به ترتیب با اوزان (065/0، 064/0 و 064/0) دارای کم‏ترین اهمیت و تأثیر را در زیست‏‌پذیری منطقه 6 دارند. همچنین بر اساس نتایج حاصل از آنتروپی، محلات آرژانتین و امیرآباد با شاخص ویکور (00/0 و 34/0) به ترتیب از زیست‌پذیری بالاتری برخوردار می‌باشند و محلات ایرانشهر، نصرت و عباس‌آباد با شاخص ویکور (95/0، 91/0 و 089) به ترتیب از پایین‌ترین سطح زیست پذیری در سطح منطقه برخوردارند.

ارائه الگوی شهر هوشمند مبتنی بر توسعه پایدار شهری با رویکرد آمیخته اکتشافی

فاطمه السادات شمس نجفی؛ سعید کامیابی؛ عباس ارغان

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 54-70

چکیده

شهر هوشمند پایدار به عنوان برآیند دو مفهوم هوشمند سازی شهر و توسعه پایدار شهری، رویکرد غالب در مدیریت شهری هزاره سوم است. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله کوشش شده است تا الگویی برای شهر هوشمند مبتنی بر توسعه پایدار شهری در کشور فراهم شود. این پژوهش و مبتنی بر پارادایم تفسیری انجام‌شده است. همچنین این پژوهش از نظر هدف یک پژوهش کاربردی-توسعه‌ای ... بیشتر شهر هوشمند پایدار به عنوان برآیند دو مفهوم هوشمند سازی شهر و توسعه پایدار شهری، رویکرد غالب در مدیریت شهری هزاره سوم است. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله کوشش شده است تا الگویی برای شهر هوشمند مبتنی بر توسعه پایدار شهری در کشور فراهم شود. این پژوهش و مبتنی بر پارادایم تفسیری انجام‌شده است. همچنین این پژوهش از نظر هدف یک پژوهش کاربردی-توسعه‌ای است و از منظر شیوه گردآوری داده‌ها یک پژوهش توصیفی با روش پیمایشی-مقطعی است. جامعه آماری پژوهش شامل صاحب‌نظران دانشگاهی و نیز مدیران اجرایی مدیریت و برنامهریزی شهری، جغرافیای شهری، فناوری ارتباطات و اطلاعات است. نمونه‌گیری با روش هدفمند انجام شد و با 10 نفر به اشباع نظری دست‌یافته شد. مقوله‌های زیربنایی الگوی شهر هوشمند پایدار با روش تحلیل کیفی مضمون شناسایی و روابط مقوله‌های زیربنایی الگوی شهر هوشمند پایدار با روش ساختاری-تفسیری تعیین گردید. انجام تحلیل کیفی مضمون با استفاده نرم‌افزار MaxQDA 2020 و محاسبات مدل‌سازی ساختاری-تفسیری با نرم‌افزار MicMac انجام گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد زیرساخت‌های شهری هوشمند و حکمروایی هوشمند دو عنصر زیربنایی الگو هستند که بیشترین تأثیر را در ایجاد شهر هوشمند مبتنی بر توسعه پایدار دارند. به همین ترتیب از میزان تأثیرگذاری در سطوح بعد کاسته می‌شود و متغیرهای هم‌سطح یعنی تعامل متقابل باهم دارند. این عوامل با تأثیر بر هوشمند سازی حمل‌ونقل و تجارت‌های هوشمند مبتنی بر فناوری به اقتصاد هوشمند و محیط‌زیست هوشمند کمک می‌کنند. در ادامه از طریق سازه‌های هوشمند و مردم هوشمند می‌توان به توسعه پایدار شهری دست‌یافت و در نهایت این توسعه پایدار شهری می‌تواند به هوشمند سازی شهر منتهی شود.

اثرگذاری جریان های روستایی- شهری بر تحولات اقتصادی سکونتگاه های روستایی شهرستان دماوند

ناصر شفیعی ثابت؛ فاطمه زنگنه

دوره 3، شماره 8 ، شهریور 1401، ، صفحه 55-67

چکیده

جریان‌‌‌ها فضایی بر بعد اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی مؤثر می‌باشد که بر طبق نظریه داگلاس این جریان‌ها شامل جریان‌های افراد، سرمایه، کالا، اطلاعات و فناوری، پسماند است. این جریان‌ها در گذر زمان سبب دگرگونی و تحول در بعد اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی در دوسوی این جریان می‌شود. براین مبنا، پژوهش حاضر به بررسی این موضوع پژوهشی ... بیشتر جریان‌‌‌ها فضایی بر بعد اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی مؤثر می‌باشد که بر طبق نظریه داگلاس این جریان‌ها شامل جریان‌های افراد، سرمایه، کالا، اطلاعات و فناوری، پسماند است. این جریان‌ها در گذر زمان سبب دگرگونی و تحول در بعد اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی در دوسوی این جریان می‌شود. براین مبنا، پژوهش حاضر به بررسی این موضوع پژوهشی به روش کمی و با بهره‌گیری از شیوه توصیفی ـ تحلیلی در 370 خانوار نمونه و در 29روستا شهرستان دماوند پرداخته است. با استفاده از روش آلفای کرونباخ پایایی شاخص اقتصادی معادل 893/0 محاسبه شد. همچنین، جریان فناوری و اطلاعات، مردم کالا و خدمات، پسماند و سرمایه به ترتیب برابر 893/0، 888/0، 865/0، 842/0، و 866/0 محاسبه شد که در هر دو گروه متغیرهای مستقل و وابسته از پایایی مناسبی برخوردار هستند. برای سنجش روایی (اعتبار)، با استفاده از روایی صوری، نظرات کارشناسان و متخصصان دانشگاهی در دانشگاه شهید بهشتی در ارتباط با موضوع مورد بررسی استفاده می‌شود. یافته‌های پژوهش آشکار و روشن ساخت، رابطه معناداری بین جریان‌های فضایی با بعد اقتصادی در سطح روستاهای مورد مطالعه وجود دارد، که میزان این رابطه و اثرگذاری به ترتیب جریان مردم با 443/0 ضریب همبستگی، رتبه اول تأثیرگذاری بر بعد اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی و اطلاعات ـ فناوری با 357/0 ضریب همبستگی رتبه دوم و جریان پسماند با 320/0رتبه سوم و جریان کالاـ خدمات با 195/ 0 رتبه چهارم و جریان سرمایه با 099/0 ضریب همبستگی رتبه پنجم را در تأثیرگذاری بر ابعاد تحول اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی را به خود اختصاص میدهند در این راستا، برای بهبود اثرگذاری همه ابعاد جریانهای فضایی بر تحولات اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی توجه به رویکرد برنامهریزی یکپارچه روستایی ـ شهری به جای برنامه‌ریزی جداگانه و مجزا روستایی ـ شهری پیشنهاد می‌شود.

مدل MCDM برای انتخاب روستای هدف گردشگری بر اساس روش‌های SWARA و ARAS (مطالعه‏ موردی: شهرستان پاوه)

ابوالقاسم تقی زاد فانید؛ پیمان قدسی

دوره 2، شماره 6 ، اسفند 1400، ، صفحه 56-75

چکیده

روستاهای هدف گردشگری هر کدام شکل خاصی از زندگی، هنر، فرهنگ و میراث روستایی را در مکان‌های روستایی به نمایش می‌گذارند. در فرآیند انتخاب مناسب‌ترین روستای هدف گردشگری با توجه به معیار‌های حکمرانی خوب، تصمیم گیرنده‌گان از روش های تصمیمگیری چند معیاره برای انتخاب روستا استفاده نکردهاند. بنابراین، این مقاله با هدف ایجاد چارچوبی برای ... بیشتر روستاهای هدف گردشگری هر کدام شکل خاصی از زندگی، هنر، فرهنگ و میراث روستایی را در مکان‌های روستایی به نمایش می‌گذارند. در فرآیند انتخاب مناسب‌ترین روستای هدف گردشگری با توجه به معیار‌های حکمرانی خوب، تصمیم گیرنده‌گان از روش های تصمیمگیری چند معیاره برای انتخاب روستا استفاده نکردهاند. بنابراین، این مقاله با هدف ایجاد چارچوبی برای انتخاب روستاها در فرآیند انتخاب مناسب‌ترین روستای هدف گردشگری بر اساس چارچوب swara-aras- mcdmاست. تمرکز این مقاله بر شناسایی معیارهای حکمرانی خوب و رتبه‌بندی روستاهای هدف گردشگری شهرستان پاوه بر اساس معیارهای انتخابی می‌باشد. برای سنجش حکمرانی خوب در این تحقیق از ۸ معیار شفافیت، پاسخگویی، حاکمیت قانون، مشارکت، مسئولیت‌پذیری، أثربخشی و کارایی، اجماع و مشروعیت و برابری و فرآگیری استفاده شد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش تحقیق، آمیخته ، از نظرماهیت، توصیفی- تحلیلی و از نظر ابزار، مبتنی بر پرسشنامه نخبگان می باشد. برای تعیین وزن معیارها تیمی متشکل از سه خبره تشکیل شد. از روش swara برای وزن‌دهی معیارها و از روش aras برای اولویت‌بندی گزینه‌ها در ارتباط با مهم‌ترین معیار‌های حکمرانی خوب در روستاهای هدف گردشگری در منطقه مورد مطالعه بهره‌گرفته شد. نتایج روش سوآرا نشان داد که معیار مشارکت با وزن ۰/۱۷۲ مهم‌ترین معیار حکمروایی خوب در سطح روستاهای شهرستان پاوه است و بعد از آن معیار برابری و فراگیری با وزن ۰/۱۵۴ دومین معیار مهم حکمرانی خوب است و معیار پاسخگویی با ۰/۱۲۰، شفافیت با ۰/۱۱۸، مسئولیت‌پذیری با ۰/۱۱۱، حاکمیت قانون با ۰/۱۰۹، أثر بخشی و کارایی با ۰/۰۹۲ و اجماع و مشروعیت با ۰/۰۸۸ به ترتیب قرار دارند. نتایج محاسبه روش آراس نیز نشان داد که، روستای داریان با ۰/۸۵۹ دارای بالاترین اهمیت کلی بوده و در رتبه اول قرار دارد و بعد از آن روستای دشه با ۰/۷۶۹ در درتبه دوم،خانقاه با ۰/۷۶۲، و شمشیر با ۰/۷۰۱ در رتبه‌ سوم و چهارم و روستای هجیج بزرگ با ۰/۶۸۶ در رتبه آخر قرار دارد.

تحلیل ظرفیت انعطاف پذیری نظام معیشت روستایی در برابر بحران آب با استفاده از سیستم استنباط فازی (دهستان بکشلو چای ارومیه)

علی اکبر تقی لو

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، ، صفحه 56-69

چکیده

انعطاف‌پذیری به توانایی یک سیستم به تغییر سریع در برابر تغییر، تنظیم شرایط جدید در جهت حفظ قدرت رقابت تأکید دارد. هدف این تحقیق بررسی میزان انعطاف‌پذیری دارایی‌های معیشت در روستاها دهستان بکشلو چای است. روش‌شناسی تحقیق ازنظر روش، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. اطلاعات به‌صورت میدانی از طریق پرسشنامه جمع‌آوری محقق ساخته گردید. در این ... بیشتر

بررسی کارکردهای اجتماعی قنات در نواحی روستایی با تأکید بر شاخصهای سرمایه اجتماعی ( مورد مطالعه: شهرستان همدان)

داود شیخی؛ معصومه پازکی

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1400، ، صفحه 59-73

چکیده

قنات‏ ها در ایران کارکردهای اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و زیست‎ محیطی مختلفی در شهرها و روستاها دارند. یکی از عواملی که بر توانایی جامعه در مدیریت منابع آب مشترک تاثیر می‏ گذارد سرمایه‏ ی اجتماعی است. از طرف‏ دیگر وجود قنات موجب ایجاد فضای مشارکتی در روستاها می‏ شود و این فضای مشارکتی منشاء سرمایه ‏ی اجتماعی در روستاها است. ... بیشتر قنات‏ ها در ایران کارکردهای اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و زیست‎ محیطی مختلفی در شهرها و روستاها دارند. یکی از عواملی که بر توانایی جامعه در مدیریت منابع آب مشترک تاثیر می‏ گذارد سرمایه‏ ی اجتماعی است. از طرف‏ دیگر وجود قنات موجب ایجاد فضای مشارکتی در روستاها می‏ شود و این فضای مشارکتی منشاء سرمایه ‏ی اجتماعی در روستاها است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است که با هدف بررسی نقش قنات در افزایش سرمایه ‏ی اجتماعی ساکنین نواحی روستایی در بخش مرکزی شهرستان همدان انجام شده است. میزان سرمایه ‏ی اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه در چهار مؤلّفه انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و امنیت اجتماعی مورد سنجش قرار گرفت. پایایی پرسش‏نامه با مقدار آلفای کرونباخ0/82 تأیید شد. جهت روایی از نظرات کارشناسان و خبرگان دانشگاهی استفاده گردید. جامعه آماری شامل 15 روستا بود که به دو گروه، روستاهای دارای قنات و فاقد قنات تقسیم شدند. از تعداد 9257 خانوار در جامعه آماری، حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 369 خانوار تعیین گردید که سهم روستاهای دارای قنات 244 خانوار و روستاهای فاقد قنات 125 خانوار مشخص شد. داده های مورد نیاز بر اساس مطالعات میدانی و اسناد کتابخانه ‏ای جمع آوری شد. داده‏ های جمع ‏آوری شده از طریق آزمون‏ های آماری نظیر آزمون T مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نتایج تحقیق نشان داد که سرمایه اجتماعی در روستاهای دارای قنات با میانگین3/98 و روستاهای فاقد قنات با میانگین3/37 در وضعیت مطلوب قرار دارند اما آزمون T در سطح 99 درصد، تفاوت معنی داری را در میزان سرمایه اجتماعی در دو گروه روستاهای مذکور نشان داد بدین معنی که میزان سرمایه‏ ی اجتماعی در روستاهای دارای قنات بیش‏تر بود. تقویّت سرمایه ‏ی اجتماعی می ‏تواند به ‏عنوان ابزاری در جهت دست‏یابی به مدیریت پایدار منابع آب و توسعه‏ ی پایدار روستایی عمل نماید که این سرمایه ‏ی اجتماعی باعث توانمندسازی روستاییان، اعتمادبه ‏نفس و خود باوری در آن‏ها می شود.

نقش حمل و نقل در توسعه گردشگری روستایی از منظر شاخص‌های اقتصادی در دوره پسا کرونا، مطالعه موردی: دهستان حصار ولیعصر (شهرستان آوج- استان قزوین)

اعظم بیگدلی؛ اکبر حسین زاده؛ زینب زمانی؛ حسینعلی محمدی

دوره 3، شماره 9 ، آذر 1401، ، صفحه 59-76

چکیده

شیوع کووید 19 و اتخاذ سیاست‌های سختگیرانه منجر شد مناطق روستایی به عنوان مقاصد گردشگری ارزان مورد توجه گردشگران داخلی قرار گرفت. از این رو، تحقیق حاضر به بررسی نقش حمل و نقل روستایی در توسعه گردشگری روستایی در ابعاد شاخص‌های اقتصادی پرداخته است. قلمرو مکانی تحقیق روستاهای گردشگرپذیر دهستان حصار ولیعصر (شهرستان آوج- استان قزوین) ... بیشتر شیوع کووید 19 و اتخاذ سیاست‌های سختگیرانه منجر شد مناطق روستایی به عنوان مقاصد گردشگری ارزان مورد توجه گردشگران داخلی قرار گرفت. از این رو، تحقیق حاضر به بررسی نقش حمل و نقل روستایی در توسعه گردشگری روستایی در ابعاد شاخص‌های اقتصادی پرداخته است. قلمرو مکانی تحقیق روستاهای گردشگرپذیر دهستان حصار ولیعصر (شهرستان آوج- استان قزوین) در افق زمانی تابستان 1400 است. تحقیق حاضر از نوع پژوهش‌های کاربردی و به روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر ابزار پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق 8 روستای گردشگرپذیر دهستان حصار ولیعصر شهرستان آوج بود که با استفاده از فرمول کوکران (p و q برابر با 5/0) تعداد 190 مورد به عنوان نمونه انتخاب شد. روایی گویه‌های پرسشنامه با بهره‌گیری از نظرات متخصصین و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ انجام گرفت و میزان 768/0 محاسبه شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری t تک نمون‌های، همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره خطی استفاده شد. نتایج نشان داد در بعد اقتصادی، شاخص‌های افزایش ساخت و ساز خانه‌های دوم گردشگری (99/3) و افزایش سرمایه‌گذاری و شکل‌گیری سرمایه (69/3) بیشترین تأثیر مثبت را از توسعه حمل و نقل روستایی پذیرفته‌اند. همچنین، نتایج رگرسیون خطی چند متغیره نشان داد که حمل و نقل روستایی با ضریب تعیین 846/0 در توسعه گردشگری در ابعاد اقتصادی تأثیر معنادار و مثبتی دارد. به طوری که، با توجه به مقادیر بتا یک واحد تغییر در انحراف معیار شاخص‌های متغیر مستقل از قبیل "افزایش ساخت و ساز خانه‌های دوم گردشگری"، "تنوع فرصت‌های شغلی و درآمدی"، "بهبود دسترسی به خدمات"، "بهبود زیرساخت‌های گردشگری در روستا" و "افزایش سرمایه‌گذاری و شکل‌گیری سرمایه در روستا" در اثر توسعه حمل و نقل روستایی، به ترتیب به اندازه0/401، 0/291، 0/333، 0/260، 0/800، واحد در توسعه گردشگری روستایی از دیدگاه پاسخگویان تأثیر مثبت دارد.

بازشناسی و اولویت بندی ارزش های میراث فرهنگی در نقش آفرینی توسعه پایدار روستایی بر اساس مدل ارسته ( مورد مطالعه: میراث فرهنگی اورامان)

دکتر محمدرضا رضوانی؛ محمد محمودی؛ پیمان قدسی

دوره 2، شماره 4 ، شهریور 1400، ، صفحه 64-74

چکیده

یکی از کلیدی‌ترین موضوعات در مباحث مربوط به میراث فرهنگی موضوع ارزش است؛ چراکه تمام آنچه ما در رابطه با میراث فرهنگی انجام می‌دهیم اعم از شناسایی، حفاظت و معرفی همه به خاطر ارزش‌هایی است که در میراث ‌فرهنگی مستتر است. همچنین مخرنی غیرقابل جایگزین دانش و یک منبع ارزشمند برای رشد اقتصادی، اشتغال و ارتقای انطباق اجتماعی است که می‌تواند ... بیشتر یکی از کلیدی‌ترین موضوعات در مباحث مربوط به میراث فرهنگی موضوع ارزش است؛ چراکه تمام آنچه ما در رابطه با میراث فرهنگی انجام می‌دهیم اعم از شناسایی، حفاظت و معرفی همه به خاطر ارزش‌هایی است که در میراث ‌فرهنگی مستتر است. همچنین مخرنی غیرقابل جایگزین دانش و یک منبع ارزشمند برای رشد اقتصادی، اشتغال و ارتقای انطباق اجتماعی است که می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه‏‌ی پایدار داشته باشد. بااهمیت این موضوع، پژوهش حاضر باهدف بازشناسی و اولویت‌بندی ارزش‌های میراث فرهنگی در توسعه‌ی پایدار منطقه‏‌ی اورامان تدوین گردیده است. تحقیق حاضر ازنظر هدف کاربردی، ازنظر روش تحقیق آمیخته، ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و ازنظر ابزار مبتنی بر مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر را متخصصین و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری منطقه اورامان، فرمانداری‌های و بخشداری‌های منطقه اورامان و مدیران محلی (دهیاران و شوراهای اسلامی) تشکیل می‌دهند. در بخش اول این پژوهش جهت بازشناسی ارزش‌های میراث فرهنگی منطقه اورامان، مطالعه اسنادی و مصاحبه با جامعه کارشناسان- متخصصان صورت گرفته است. در بخش دوم به‌منظور اولویت‌بندی ارزش‌های میراث فرهنگی منطقه در تحقق توسعه پایدار، ظرفیت‌های شناسایی‌شده در قالب 11 ارزش در پرسشنامه‌ای تحت عنوان میزان اهمیت هر یک از ارزش‌ها در تحقق توسعه پایدار به تفکیک سه بعد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست‌محیطی طراحی و توسط جامعه کارشناسان، نخبگان محلی و مدیران روستایی (146 نفر) مورد ارزیابی قرارگرفته است. درنهایت بر اساس تکنیک آنتروپی وزن دهی شاخص‌ها و بر اساس تکنیک ارسته رتبه‌بندی ارزش‌ها صورت می‌گیرد. نتایج پژوهش بیانگر 46 ظرفیت در قالب 11 ارزش در منطقه می‌باشد که از میان این ارزش‌ها به ترتیب ارزش‌های معنوی با 5/358 نمره در رتبه اول، تاریخی با ۳۶۷.۵ نمره رتبه دوم، معماری با 5/444 نمره رتبه‏ی سوم، تفریحی با ۴۹۷ نمره رتبه‌‏ی چهارم، اجتماعی با 5/520 نمره رتبه‏ی پنجم، محیط‌زیست با نمره ۶۳۱ نمره رتبه‏ی ششم، آموزشی با 5/557 نمره رتبه‏‌ی هفتم، تنوع زیستی با ۶۳۱ نمره رتبه‌ی هشتم، بصری با 5/672 نمره رتبه‌ی نهم، هنری با ۶۷۵ نمره رتبه‏‌ی دهم و ارزش علمی با ۸۳۳ نمره در رتبه‌‏ی یازدهم به ترتیب دارای بالاترین و پایین‌ترین اهمیت در نقش‌آفرینی میراث فرهنگی بوده‌اند

بررسی و تحلیل فضایی فقر شهری (نمونه موردی شهر یاسوج)

یعقوب پیوسته گر؛ الهه مرادی؛ عبدالمطلب کریم زاده

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، ، صفحه 64-77

چکیده

رشد شتابان و بی‌برنامه شهرگرایی و شهرنشینی مشکلات عمده‌ای را به وجود آورده است که مهم‌ترین‌ آن‌ها می‌توان به فقر شهر اشاره کرد. شهر یاسوج در دهه‌های اخیر رشد و توسعه شتاب‌زده‌ای داشته است به‌طوری که جمعیت آن از 931 نفر در سال 1345 به 134532 نفر در سال 1395 رسیده است. هدف از پژوهش حاضر نیز بررسی و تحلیل فضایی شاخص‌های فقر شهری در سطح بلوک‌های ... بیشتر رشد شتابان و بی‌برنامه شهرگرایی و شهرنشینی مشکلات عمده‌ای را به وجود آورده است که مهم‌ترین‌ آن‌ها می‌توان به فقر شهر اشاره کرد. شهر یاسوج در دهه‌های اخیر رشد و توسعه شتاب‌زده‌ای داشته است به‌طوری که جمعیت آن از 931 نفر در سال 1345 به 134532 نفر در سال 1395 رسیده است. هدف از پژوهش حاضر نیز بررسی و تحلیل فضایی شاخص‌های فقر شهری در سطح بلوک‌های شهر یاسوج می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع هدف کاربردی و از نوع روش نیز توصیفی- تحلیلی می‌باشد. اطلاعات مورد نیاز نیز از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای و داده‌های خام نیز از بلوک‌های آماری سال 1395 شهر یاسوج به دست آمده است. ابتدا شاخص‌های فقر شهری در محیط Excel بی‌مقیاس‌سازی شدند. سپس به‌صورت تلفیقی وزن‌گیری شدند و در نهایت شاخص تلفیقی فقر شهری به دست آمده است. به‌منظور بررسی و تحلیل شاخص‌های تلفیقی فقر شهری از مدل‌های محلی آماره موران، لکه‌های داغ، تحلیل روند شکل‌گیری و تلفیق این شاخص‌ها در محیط Arc Gis استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر بالا بودن امتیاز و خوشه‌ای بودن فقر شهری در بلوک‌های غرب و شمال غربی شهر یاسوج و پایین بودن امتیاز فقر شهری در بلوک‌های مرکزی شهر یاسوج می‌باشد. به عبارتی منطقه یک در شهر یاسوج در دسته متوسط تا فقیر قرار دارد. منطقه دو و سه، متوسط تا خیلی مرفه و در نهایت منطقه چهار در دسته خیلی فقیر از نظر پراکندگی شاخص‌های فقر شهری در شهر یاسوج قرار دارد.

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان بشیوه پاطاق استان کرمانشاه)

نبی موسی زاده؛ زهرا خوشنواز؛ پارسا پاشایی؛ مفید شاطری

دوره 2، شماره 5 ، آذر 1400، ، صفحه 65-82

چکیده

دریک جامعه اطلاعاتی، دانش و مهارت انسان‏ها سرمایه‌‏های آن جامعه محسوب می‏‌شوند. پیشرفت جوامع بشری درعصرحاضر به علت پیدایش بسترهای مناسب که یکی از مهم‌ترین آن‏ها فناوری ارتباطات و اطلاعات است، به‌ دور از دغدغه مکان جغرافیایی و فواصل آن‌ها با مراکز تمدن، تنها با اتکای به دانش و توانمندی آن‏ها امکان‌‏پذیراست. بهره‌‏گیری ... بیشتر دریک جامعه اطلاعاتی، دانش و مهارت انسان‏ها سرمایه‌‏های آن جامعه محسوب می‏‌شوند. پیشرفت جوامع بشری درعصرحاضر به علت پیدایش بسترهای مناسب که یکی از مهم‌ترین آن‏ها فناوری ارتباطات و اطلاعات است، به‌ دور از دغدغه مکان جغرافیایی و فواصل آن‌ها با مراکز تمدن، تنها با اتکای به دانش و توانمندی آن‏ها امکان‌‏پذیراست. بهره‌‏گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات می‏‌تواند سبب توانمندسازی و تأثیرگذاری آگاهانه این قشر فراموش‌شده در روند پایداری محیط روستاهای کشور گردد و توجه به آموزش‏‌هایICT روستایی می‏‌تواند از ابعاد مختلف در توسعه پایدار روستایی مؤثر واقع شود. این پژوهش به‌صورت توصیفی- تحلیلی (در بخش توصیفی از آماره‌های میانگین، درصد فراوانی و در بخش استنباطی از مقایسه میانگین و آزمون اسپیرمن استفاده‌شده است) در راستای توسعه پایدار سکونت‏گاه‌‏های روستایی دهستان بشیوه پاطاق انجام‌گرفته است که اطلاعات از روش میدانی (220پرسشنامه) و اسنادی به‌دست‌آمده و نتایج حاکی از آن است که، رابطه معنی‌داری بین فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه‌‏ی روستایی در سطح خیلی بالایی وجود داشت به‌طوری‌که روستای پاطاق با درجه توسعه‌یافتگی 0/674 در رتبه اول و روستای کوسه‏‌ها با درجه‌‏ی توسعه‌یافتگی 0/289 در رتبه آخر قرار گرفتند. که از دلایل عدم تأثیرگذاری می‌توان به موقعیت بخش موردمطالعه و سطح پایین سواد روستاییان و عدم امکانات کافی برای استفاده عموم از این فناوری شاره کرد. بنابراین، مسئولین اجرایی محدوده‏ی موردمطالعه پیشنهاد می‏گردد اقدام به تأسیس دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستای ذکرشده کنند تا بدین‌وسیله شکاف ایجادشده در توسعه‌یافتگی روستای مذکور نسبت به روستاهای دیگر برطرف شود.

قابلیت سنجی منطقه ۵ شهر تبریز در پیاده سازی اصول رشد هوشمند شهری

کرامت اله زیاری؛ فاطمه سادات کهکی؛ رامین قربانی؛ اسحاق خندان

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 68-84

چکیده

رشد هوشمند شهری انطباق نیازهای کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کنونی و آینده جوامع شهری با تکیه‌بر سه مفهوم اختلاط کاربری، دسترسی و تراکم در محیط‌های شهری و خلق مکان‌هایی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد به‌منظور کاهش هزینه‌های شهرسازی و آسایش شهروندان است. هدف این پژوهش بررسی و قابلیت‏سنجی وضعیت رشد هوشمند در محدودة منطقة ۵ شهر تبریز ... بیشتر رشد هوشمند شهری انطباق نیازهای کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کنونی و آینده جوامع شهری با تکیه‌بر سه مفهوم اختلاط کاربری، دسترسی و تراکم در محیط‌های شهری و خلق مکان‌هایی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد به‌منظور کاهش هزینه‌های شهرسازی و آسایش شهروندان است. هدف این پژوهش بررسی و قابلیت‏سنجی وضعیت رشد هوشمند در محدودة منطقة ۵ شهر تبریز است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش‌شناختی توصیفی - تحلیلی است. برای انجام این پژوهش ۳ شاخص رشد هوشمند شامل مدیریت کالبدی و حفاظت از فضاهای باز، اختلاط کاربری و شبکة دسترسی و حمل‌ونقل موردمطالعه قرار گرفتند. در بخش نخست تحقیق اقدام به سنجش وضعیت توسعة کالبدی منطقة طی سه بازه زمانی ۶۳، ۸۷ و ۹۵ شد. در بخش دوم پژوهش وضعیت اختلاط کاربری اراضی و شبکه دسترسی محلی و ناوگان حمل‌ونقل عمومی اتوبوس، تاکسی و مترو و کیفیت شبکه دسترسی مورد ارزیابی قرار گرفت. در فرایند پژوهش از نرمافزارهای Arc Gis وGoogle Earth و همچنین ابزارها و مدل‌های تحلیل‌گر شبکه و Z-scoreاستفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان می دهد در بعد شاخص اختلاط کاربری، با توجه به کارکرد ناحیه‌ای - منطقه، کاربری‌های مسکونی، تجاری و گردشگری و جهانگردی دارای بیش‏ترین حجم اختلاط بوده‌اند که شاخص نهایی اختلاط با مقدار1/6زیاد ارزیابی شد. در بخش نهایی به‌منظور تعیین وضعیت دسترسی و کیفیت خدمات ناوگان عمومی ازطریق ابزار تحلیل شبکه با درنظرگرفتن فضای فاصله‌ای منهتن در یک فضای ۵۰۰ متری شعاع دسترسی به مسیرهای ارتباطی در محیط ArcMap مدل‌سازی شدند که شاخص دسترسی بر اساس مدل تحلیل شبکه در محدوده‌های چهارگانه اصلی به ترتیب برای تاکسی، اتوبوس و سپس مترو قابل دارای بهترین وضعیت ارزیابی شدند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد مدیریت توسعه کالبدی منطقه‌ی ۵ شهر تبریز با نوسان همراه بوده و توسعه‏ ی کالبدی آن بعد از دهه ۸۷ به بعد روند زایشی به خود می‌گیرد که بیش‏ترین روند توسعه‌‏ی آن به سمت فضاهای بیرون از منطقه در محدوده‌ی شرق بوده است.

تحلیلی بر عوامل موثر در قابت‌پذیری اقتصادی مقاصد گردشگری روستایی، مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد

سکینه آذرخش؛ جمشید عینالی

دوره 3، شماره 8 ، شهریور 1401، ، صفحه 68-83

چکیده

مناطق روستایی با توجه به ارایه ترکیبی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی و فرهنگی ناشی از ویژگی‌های جغرافیایی و شیوه‌های زندگی به عنوان مقاصد گردشگری ارزان برای گذران اوقات فراغت و تفریح شناخته می‌شود. توسعه گردشگری روستایی از دیدگاه بیشتر محققان به عنوان ابزاری بازآفرینی و احیای مجدد اقتصادی- اجتماعی مناطق روستایی برای نیل ... بیشتر مناطق روستایی با توجه به ارایه ترکیبی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی و فرهنگی ناشی از ویژگی‌های جغرافیایی و شیوه‌های زندگی به عنوان مقاصد گردشگری ارزان برای گذران اوقات فراغت و تفریح شناخته می‌شود. توسعه گردشگری روستایی از دیدگاه بیشتر محققان به عنوان ابزاری بازآفرینی و احیای مجدد اقتصادی- اجتماعی مناطق روستایی برای نیل به توسعه پایدار مطرح است. افزایش تعداد گردشگران ورودی به مناطق روستایی، به بروز نیازها و تقاضاهای جدید در مناطق گردشگرپذیر روستایی منجر شده است که ارایه مزایای رقابتی نقش مهمی در وفاداری گردشگران، رضایت و حمایت مجدد از مقاصد میشود. تحقیق حاضر با هدف نقش حمل ونقل در رقابتپذیری اقتصادی مقاصد گردشگری روستایی میباشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و ماهیت آن توصیفی- تحلیلی مبتنی بر گردآوری داده‌ها با استفاده از روشهای میدانی (مشاهده و تکمیل پرسشنامه) است. بدین منظور در سطح تحلیل روستا، با توجه دارای سکنه بودن 9 روستا از روش تمامشماری استفاده شده است. در سطح تحلیل خانوار از 1312 مورد، با استفاده از فرمول کوکران تعداد 297 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شده و پرسشنامه با استفاده از روش نمونه‌گیری سیستماتیک تکمیل شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری از قبیل t تک نمونهای، تحلیل خوشه‌ای، همبستگی پیرسون و کروسکال والیس استفاده شده است. نتایج نشان داد که از بین سه شاخص رقابت‌پذیری مورد مطالعه (جاذبه‌های مقصد، خدمات پایه و زمینه‌های گردشگری)، شاخص جاذبه‌های گردشگری با میانگین عددی 98/3 بیشترین تأثیر را دارد. همچنین، با توجه به میزان ضریب همبستگی 837/0 بین شاخصهای رقابت‌پذیری گردشگری و توسعه اقتصاد روستاهای هدف گردشگری رابطه همبستگی معناداری در سطح 99 درصد وجود دارد. علاوه بر این، نتیجه آزمون کروسکال والیس نشان داد که تفاوت معناداری در بین روستاهای هدف در شاخصهای رقابت‌پذیری و توسعه اقتصادی وجود دارد که نقش عوامل جغرافیایی از قبیل اقلیم، ناهمواری‌ها و تنوع جاذبه‌های گردشگری در این تفاوت قابل توجه است

بررسی توزیع و عدالت فضایی با تأکید بر ویژگی‌های کالبدی شهر اهواز

احمد رضا شیخی؛ فاطمه عباسی

دوره 4، شماره 11 ، خرداد 1402، ، صفحه 70-84

چکیده

شهرهای امروزی بهویژه در کشورهای درحالتوسعه، با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی مستمر، پس از انقلاب صنعتی بهسرعت توسعه یافتند و این رشد و توسعه پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشته است. یکی از این پیامدها یا بحرانهای جوامع بشری در نابرابریهای اجتماعی و فقدان عدالت اجتماعی و اقتصادی ریشه دارد و به یکی از مباحث جدی پیشروی ... بیشتر شهرهای امروزی بهویژه در کشورهای درحالتوسعه، با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی مستمر، پس از انقلاب صنعتی بهسرعت توسعه یافتند و این رشد و توسعه پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشته است. یکی از این پیامدها یا بحرانهای جوامع بشری در نابرابریهای اجتماعی و فقدان عدالت اجتماعی و اقتصادی ریشه دارد و به یکی از مباحث جدی پیشروی برنامهریزان و مدیران شهری تبدیل‌شده است. در این تحقیق، هدف ارزیابی عدالت فضایی شهر اهواز با توجه به پراکنش جمعیت آن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و بر اساس نقشه کاربری اراضی شهرداری اهواز و بلوک‌های آماری مرکز آمار در سال 1395 است. در این پژوهش از 12 لایه اطلاعاتی به‌عنوان لایه‌های کالبدی شهر اهواز استفاده‌شده است. این لایه‌های اطلاعاتی با استفاده از روش گامای فازی تحلیل‌شده‌اند و در انتها نقشه وضعیت عدالت فضایی به‌دست‌آمده است. با توجه به بررسی 12 لایه اطلاعاتی در شهر اهواز و بررسی نحوه توزیع آنان مشخص گردید بیشتر امکانات و خدمات در مرکز شهر اهواز تجمع یافته‌اند و حدود 46 درصد وسعت شهر در وضعیت خیلی نا برخوردار قرار دارد؛ و تنها 5 درصد کل مساحت شهر اهواز وضعیت بسیار برخوردار را داشته است. درمجموع 15 درصد مساحت شهر وضعیت برخوردار و خیلی برخوردار را در شهر اهواز دارا می‌باشیم. همچنین طبق تحلیل‌های صورت گرفته حدود 33 درصد جمعیت شهر اهواز در وضعیت عدم برخورداری و برخورداری کم ازلحاظ دسترسی به خدمات و امکانات هستند. با توجه به یافته‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که عدالت فضایی در شهر اهواز به‌خوبی برای تمامی شهروندان وجود ندارد و تک مرکزی بودن شهر بسیاری از جمعیت شهر را از خدمات و امکانات مناسب و در دسترس محروم کرده است. تحلیل‌های جمعیتی و توزیع کاربری‌ها نشان‌دهنده عدم تناسب در توزیع خدمات و امکانات با توجه به پراکنش جمعیتی است.

سنجش پیشران‌های رونق اقتصادی در بین شهرستان‌های استان‌های مرزی ایران

محمد غفاری فرد؛ سید احمد موسوی

دوره 3، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 71-83

چکیده

یکی از عوامل مهم در رشد و توسعه اقتصادی کشور، شناسایی ظرفیت توسعه شهرستان‌های مرزی کشور است به‌طوری‌که توسعه این شهرستان‌ها نه‌تنها توسعه اقتصادی کشور بلکه امنیت ملی کشور را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. شناخت دقیق از پیشران‌های ایجاد ارزش‌افزوده این شهرستان‌ها باعث رشد اقتصادی این شهرستان گردیده و رشد آن‌ها باعث توسعه اقتصادی ... بیشتر یکی از عوامل مهم در رشد و توسعه اقتصادی کشور، شناسایی ظرفیت توسعه شهرستان‌های مرزی کشور است به‌طوری‌که توسعه این شهرستان‌ها نه‌تنها توسعه اقتصادی کشور بلکه امنیت ملی کشور را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. شناخت دقیق از پیشران‌های ایجاد ارزش‌افزوده این شهرستان‌ها باعث رشد اقتصادی این شهرستان گردیده و رشد آن‌ها باعث توسعه اقتصادی کشور می‌گردد.هدف تحقیق حاضر بررسی سنجش پیشران‌های رونق اقتصادی در بین شهرستان‌های استان‌های مرزی ایران (16 استان و 262 شهرستان ) است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی و داده‌های آن از طریق پرسشنامه و سایت مرکز آمار ایران به دست آمده است. ابتدا با توزیع پرسشنامه بین خبرگان و کارشناسان اقتصادی اهمیت ارزش‌افزوده چهار بخش عمده اقتصادی (کشاورزی، صنعت، معدن و خدمات) با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی مشخص شده است نتایج نشان می‌دهد، بخش خدمات با کسب 0/352در رتبه اول، صنعت با کسب ضریب 0/295 رتبه دوم، بخش معدن با کسب ضریب 0/206 رتبه سوم و بخش کشاورزی با کسب ضریب 0/147 در رتبه چهارم از نظر اهمیت ایجاد رشد ارزش افزوده قرارگرفته است سپس بر اساس روش مراحل هفتگانه تاپسیس شهرستان‌های پیشرو در رونق اقتصادی شناسایی شده اند نتایج نشان می‌دهد شهرستان عسلویه با گرفتن ضریب 0/476816849 در رتبه اول، شهرستان اهواز با گرفتن ضریب 0/3652.3955 در رتبه دوم و شهرستان تبریز با گرفتن ضریب 0/03812436 در رتبه سوم قرار گرفته است و همچنان شهرستان ششتمد با کسب ضریب 0/00000319812در رتبه 260، شهرستان بشاگرد با کسب ضریب 0/00000223613 در رتبه 261 و شهرستان ابوموسی با کسب ضریب 000000373277/0 در رتبه 262 یعنی آخرین رتبه قرارگرفته است. بنابراین سیاست‌گذاران اقتصادی جهت رونق اقتصادی در شهرستان‌های مرزی کشور می‌بایست اعتبارات بودجه‌ای، تسهیلات بانکی و کمک‌های فنی و اعتباری را جهت توسعه بخش خدمات و صنعت در شهرستان‌های پیشرو اختصاص بدهند.

تغییرات فضایی فقر شهری در نورآباد ممسنی

منصوره یاراحمدی؛ عامر نیک پور

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1400، ، صفحه 74-89

چکیده

رشد شتابان شهرنشینی، در کشورهای درحال‌توسعه شهری شدن فقر را موجب می‌شود. فقر پدیده‌ای چندبعدی است که درنتیجه ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮ را دارای ﺗﻀﺎدﻫﺎی ﺑﺎرز و آﺷﮑﺎری می‌کند. هدف ازپژوهش حاضر تحلیل پراکنش فضایی شاخص‌‌های فقر در شهر نورآباد ممسنی و مقایسه میزان آن در سه ... بیشتر رشد شتابان شهرنشینی، در کشورهای درحال‌توسعه شهری شدن فقر را موجب می‌شود. فقر پدیده‌ای چندبعدی است که درنتیجه ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮ را دارای ﺗﻀﺎدﻫﺎی ﺑﺎرز و آﺷﮑﺎری می‌کند. هدف ازپژوهش حاضر تحلیل پراکنش فضایی شاخص‌‌های فقر در شهر نورآباد ممسنی و مقایسه میزان آن در سه دوره آماری 1385، 1390 و 1395 می‌باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی-تحلیلی می‌باشد. داده‌های خام پژوهش از بلوک‌های آماری شهر نورآباد استخراج ‌شده‌ است. برای بی‏‌مقیاس‌‏سازی شاخص‌ها از روش فازی و همچنین به‌منظور تحلیل داده‌ها از روش تحلیل عاملی، لکه‌های داغ و همچنین خودهم‏بستگی فضایی موران در محیط نرم‌افزار GIS استفاده‌ شده است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می‌دهد فقر در نورآباد ممسنی الگوی توزیع خوش‌های و خودهم‏بستگی فضایی دارد. در سال 1385 پهنه فقر 26/73 درصد از مساحت و 39/25 درصد از جمعیت شهر را در برگرفته بود که این پهنه در سال 1395 به46/18درصد از مساحت و46/85 درصد از جمعیت افزایش یافت. این پهنه نواحی غربی و مرکزی شهر را در برمی‌گیرد. از سوی دیگر پهنه‌‏ی مرفّه که در سال 1385 حدود 44/16 درصد از مساحت و9/47 درصد از جمعیت شهر را در برمی‌گرفت در سال1395 به30/67 درصد از مساحت و33/87 درصد از جمعیت افزایش یافت. این پهنه بیش‏تر در نواحی شمال غرب و جنوب شرق دیده می‌شود. بررسی روند تغییرات نشان می‌دهد، هم پهنه مرفه و هم پهنه فقیر روند افزایشی داشته و در بین سال های 1385 تا 1395به‌ تدریج338/28 و 46/37 درصد افزایش در جمعیت و 187/71 و 166/31 درصد افزایش در مساحت داشته است، از سوی دیگر روند کاهشی طبقه متوسط با53/91 درصد کاهش در جمعیت و 42/04 درصد کاهش در مساحت نشان‌دهنده‌ی نابرابری فضایی و ایجاد شکاف طبقاتی عمیقی است که در ساختار فضایی شهر نورآباد ممسنی دیده می‌شود.

تحلیل وضعیت خط آسمان شهری با استفاده از محاسبه شاخص SVF(مطالعه موردی: شهرک ولیعصر و رشدیه تبریز)

اکبر اصغری زمانی؛ خلیل ولیزاده کامران؛ رباب رحمانی

دوره 2، شماره 4 ، شهریور 1400، ، صفحه 75-92

چکیده

ارزش های سیمای شهری فضای خیابان متفاوت از ارزش‌‏های دیگر عناصر کالبدی شهر است. فضای خیابان با داشتن محتوای خطی و عملکرد عبوری برای معرفی سیمای خود شرایطی خاص دارد؛ به عبارت دیگر بخش اصلی فضای خیابان تنها از زاویه، قابل‌رؤیت است و از آنجا که ناظر در شرایط تحرک (دینامیک) قرار دارد و عناصر کالبدی جداره مرتب با خط آسمان تلفیق می شوند، ... بیشتر ارزش های سیمای شهری فضای خیابان متفاوت از ارزش‌‏های دیگر عناصر کالبدی شهر است. فضای خیابان با داشتن محتوای خطی و عملکرد عبوری برای معرفی سیمای خود شرایطی خاص دارد؛ به عبارت دیگر بخش اصلی فضای خیابان تنها از زاویه، قابل‌رؤیت است و از آنجا که ناظر در شرایط تحرک (دینامیک) قرار دارد و عناصر کالبدی جداره مرتب با خط آسمان تلفیق می شوند، متوالیاً ارزش‏های متنوعی در معرض دید قرار می گیرد؛ اما در تقاطع‏‌ها، مکث ناظر و شرایط فضایی متفاوت سبب می‌شود محتوای ارزش‌های سیمای شهری دگرگون شود. با توجه به مراتب فوق عناصر اصلی کالبد خیابان را خط آسمان و جداره تشکیل می‌دهد که در این میان خط آسمان دارای اهمیت بیش‏تری است. منظور از خط آسمان مرز جدایی بالای جداره و آسمان از نقطه نظر ناظر است. هدف از این پژوهش ارزیابی و سنجش کمی خط آسمان بـااستفاده از شـاخص SVF و بـه کمـک نرمافزارگوگل اسکچاپ پرواست. این ارزیابی و سنجش کمی میتواند برنامه‏ریزان و طراحان شهری را در سیاستهای طرحهای توسعه و شکل هندسی و موفولوژی شهری هدایت کند. بدین منظور داده‏های لازم برای محدوده‏ی مطالعاتی جمع‏آوری و فرایند عملیاتی تحقیق در چهار گام: آماده‏سازی داده‏ها، شبیه‌‏سازی سه بعدی در محیط گوگل اسکچاپ پرو وایجاد مقطع طولی عرض های خیابان های منتخب منطقه، تعیین نقاط ناظر و در نهایت محاسبه شاخص دسترسی به آسمان و گزارش گیری انجام شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد شهرک رشدیه با میانگین شاخص خط آسمان 32/43 درصد از خط آسمانی منظم‌تر نسبت به شهرک ولیعصر با میانگین شاخص برابر با 55/40 درصد برخوردار است. لذا تحلیل نتایج به‌دست‌آمده و آزمون فرضیه تحقیق نشان می‌دهد تفاوت‏‌های چشم‏گیری بین شهرک ولی‏عصر به‌عنوان یک منطقه قدیمی و نسبتاً برنامه‌ریزی‌شده با شهرک رشد یه بعنوان یک منطقه جدید الأحداث و کاملاً برنامه‌ریزی‌شده وجود دارد

بررسی عوامل موثر بر افراد بازمانده از تحصیل در دانش آموزان دوره دوم متوسطه روستاهای استان زنجان

علی سیاح؛ مهدی چراغی

دوره 2، شماره 6 ، اسفند 1400، ، صفحه 76-94

چکیده

این پژوهش با ضرورت توجه به شناخت عوامل موثر بر افراد بازمانده از تحصیل در دانش آموزان دوره دوم متوسطه استان زنجان تنظیم شد و هدف اصلی آن شناسایی عوامل مرتبط بر ترک تحصیل این افراد بود. پژوهش حاضر به شیوه آمیخته و از نوع اکتشافی در دو فاز کیفی و کمی انجام گرفت. جامعه‌‌ی آماری پژوهش حاضر شامل کلیه‌‌ی دانش‌‌آموزان مقطع دوم متوسطه مناطق ... بیشتر این پژوهش با ضرورت توجه به شناخت عوامل موثر بر افراد بازمانده از تحصیل در دانش آموزان دوره دوم متوسطه استان زنجان تنظیم شد و هدف اصلی آن شناسایی عوامل مرتبط بر ترک تحصیل این افراد بود. پژوهش حاضر به شیوه آمیخته و از نوع اکتشافی در دو فاز کیفی و کمی انجام گرفت. جامعه‌‌ی آماری پژوهش حاضر شامل کلیه‌‌ی دانش‌‌آموزان مقطع دوم متوسطه مناطق 14 گانه استان زنجان است که از تحصیل بازمانده اند. بــه منظــور تعییـن حجــم نـمونه‌‌ی پژوهش از فرمول تعییـــن حجم نـمونــه‌‌ی با توجه به حجم جامعه‌‌ی آماری طبق اطلاعات موجود در اداره آموزش و پرورش استان زنجان (2337)، حجم نـمونه بر اساس فرمول کوکران براساس تعداد دانش‌‌آموزان بازمانده از تحصیل در دوره‌‌ی متوسطه دوم، سهم نسبی هر شهرستان از تعداد مصاحبه‌‌ها مشخص شد. برهمین اساس در قسمت کمی تعداد 380 دانش آموز ترک تحصیل کرده به عنوان نمونه برآورد شدند. داده‌ها در مرحله اول با تحلیل محتوای مضمونی و در مرحله دوم به منظور تعیین اعتبار و روایی ابزار و همچنین رتبه‌بندی سهم عوامل شناسایی شده با نرم افزار spss-26 تحلیل شد. همچنین در کل شاخص های بعد خانوادگی، فردی، آموزشی و اقتصادی در بین مناطق 14 گانه متوسطه دوم استان زنجان تفاوت معناداری بین شاخص های مورد مطالعه وجود دارد. در بعد فردی این نتایج به دست آمد که در شهر طارم و افشار عوامل فردی از میانگین بالاتری برخوردار بود و در شهرهای انگوران و ابهر عوامل فردی از میانگین پایین تری برخوردار است. نتایج همچنین نشان داد که از نظر بعد آموزشی شهرهای ابهر و ماهنشان از میانگین بالاتری نسبت به سایر مناطق برخوردار بود و در این مناطق عوامل آموزشی بیشتر منجر به بازماندن از تحصیل می شود. اما در شهر طارم عوامل آموزشی کمتری تأثیر در بازماندن از تحصیل دارد. نتایج همچنین نشان داد که از نظر بعد آموزشی شهرهای ابهر و ماهنشان از میانگین بالاتری نسبت به سایر مناطق برخوردار بود و در این مناطق عوامل آموزشی بیشتر منجر به بازماندن از تحصیل می شود. اما در شهر طارم عوامل آموزشی کمتری تأثیر در بازماندن از تحصیل دارد.

دوره 4 (1402)

دوره 3 (1401)

دوره 2 (1400)

دوره 1 (1399)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده