پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی

علمی-پژوهشی

تحلیل تاثیرات تحریم های اقتصادی بر کیفیت زندگی روستاییان (مطالعه موردی: روستاییان ساکن در بخش مرکزی شهرستان کاشمر)

میترا یاراحمدی؛ حمداله سجاسی قیداری

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، صفحه 1-24

چکیده

ارتقاء و توسعه کیفیت زندگی روستاییان به عنوان عاملی در جهت افزایش رفاه، کاهش نابرابری های روستا - شهری و دستیابی به توسعه پایدار روستایی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این درحالی است که تحریمهای اقتصادی ... بیشتر ارتقاء و توسعه کیفیت زندگی روستاییان به عنوان عاملی در جهت افزایش رفاه، کاهش نابرابری های روستا - شهری و دستیابی به توسعه پایدار روستایی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این درحالی است که تحریمهای اقتصادی ابعاد مختلف زندگی مردم ایران از جمله روستاییان را تحت تاثیر قرار داده است. لذا پژوهش حاضر با هدف تحلیل تاثیر تحریم های اقتصادی (سال های 1397 تا 1399) بر کیفیت زندگی روستاییان شهرستان کاشمر انجام پذیرفته است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت، از نوع پژوهشهای کمی، از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و از جهت روش، در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی به شمار می‌آید. اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش با بهره گیری از مطالعات اسنادی و پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری گردید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (951/0) محاسبه شد. جامعه آماری پژوهش شامل روستاییان ساکن در 13 روستای، بخش مرکزی شهرستان کاشمر می باشد که با استفاده از فرمول کوکران و سطح خطای 05/0، تعداد 369 خانوار به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شده است. یافته‌های پژوهش با توجه به سطح معناداری 00/0 کلیه شاخص ها در آزمون T تک نمونه‌ای، بیانگر آن است که تحریم های اقتصادی تاثیرات قابل توجهی بر ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی روستاییان برجای گذاشته است. همچنین مقادیر میانگین ها نشان می دهد که به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر تحریم ها در بعد ذهنی مربوط به شاخص های امید به آینده (02/4) و رضایت از زندگی (81/3) و در بعد عینی بیشترین تاثیر بر توانایی پس انداز (43/4) و قدرت خرید (39/4) روستاییان و کمترین تاثیر بر شاخص بهداشت و سلامت (78/3) می باشد. همچنین نتایج حاصل از مدل شاخص انتخاب ارجحیت( psi)، با توجه به امتیاز نهایی به ترتیب روستای تربقان(095/3) و جردوی(416/2)، بیشترین و کمترین میزان تاثیر را از تحریم های اقتصاد ی پذیرفته است.

علمی-پژوهشی

واکاوی تاثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه

نبی موسی زاده؛ جعفر توکلی

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، صفحه 25-47

چکیده

ویروس کرونا و آثار و پیامدهای آن، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را با چالش‌های زیادی مواجه کرده‌است، که کشورها اقدامات و روش‌های مختلفی را به منظور جلوگیری از اشاعه بیشتر این ویروس انجام داده‌اند، این ... بیشتر ویروس کرونا و آثار و پیامدهای آن، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را با چالش‌های زیادی مواجه کرده‌است، که کشورها اقدامات و روش‌های مختلفی را به منظور جلوگیری از اشاعه بیشتر این ویروس انجام داده‌اند، این روش‌ها موجب عدم عرضه به موقع محصولات روستایی و اخلال در بازاریابی شده‌است که در نهایت موجب اثرگذاری بر زنجیره‌تامین محصولات روستاییان گردیده‌است، استان کرمانشاه به دلیل شرایط اقلیمی متنوع و قابلیت‌های بالقوه منابع طبیعی، به عنوان یکی از استان‌های مهم کشور در زمینه تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌شود که حدود 30 درصد از شاغلین استان در بخش کشاورزی فعالیت دارند، بر این اساس هدف اساسی پژوهش حاضر واکاوی تأثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه می‌باشد تا اثرات کرونا بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای مورد بررسی شناسایی شود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه‌ ‌ای- کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می‌گیرد که با روش تئوری بنیانی صورت گرفته و برای نمونه‌گیری از نمونه‌‌گیری هدفمنداز نوع نمونه‌گیری گلوله‌برفی استفاده شده‌است، مشارکت‌کنندگان شامل 40 نفر از مقامات محلی می‌باشد، مصاحبه با مقامات محلی به صورت تمام‌شماری و جمع آوری داده‌ها تا رسیدن به اشباع نظری داده‌ها ادامه پیدا کرد، داده‌ها از طریق سوالات مصاحبه نیمه ساختار‌یافته جمع‌آوری و برای مدیریت آن‌ها و کد‌بندی اسناد، از نرم افزار مکس‌کیودا استفاده و در نهایت تحلیل انجام ‌شده‌است. یافته‌های پژوهش منجر به شناسایی 117 مقوله و 6 طبقه با عناوین: تامین نهاده، وضعیت تولید، مشکلات تولید، وضعیت فروش محصولات، مشکلات فروش محصولات، بازاریابی محصولات و 1 طبقه گسترده: زنجیره‌تامین شد. شیوع کرونا منجر به اثر گذاری بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای مورد بررسی گردیده‌است که در این راستا مواردی نظیر افزایش هزینه و کمبود مواردی همچون سم،کود، کارگر و ماشین آلات. حمل و نقل و عدم فروش الکترونیکی محصولات، حاکمیت بازار و روش‌های سنتی فروش، عدم انجام اقدامات خاص، عدم پیدا کردن راه جدید برای فروش، افزایش و کاهش فروش و تولید بعضی از محصولات و... شناسایی شد، برنامه‌ریزی و اقدام در راستای اثرات شناسایی شده می‌تواند به بهبود وضعیت زنجیره تامین محصولات روستاییان در پاندمی کرونا کمک نماید.

علمی-پژوهشی

تورم اقتصادی و رخنه معیشتی در فضاهای پیراشهر بیرجند

محمد حجی پور؛ طاهره رضائی؛ محمود فال سلیمان

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، صفحه 47-60

چکیده

یکی از چالش‌های همیشگی و تشدید شده در برابر نظام سیاسی و مدیریتی ایران تورم بوده است. تلاش‌های زیادی تاکنون برای شناسایی علل آن و همچنین فائق آمدن بر آن از جانب محققین و دست‌اندرکاران نظام اجرایی این ... بیشتر یکی از چالش‌های همیشگی و تشدید شده در برابر نظام سیاسی و مدیریتی ایران تورم بوده است. تلاش‌های زیادی تاکنون برای شناسایی علل آن و همچنین فائق آمدن بر آن از جانب محققین و دست‌اندرکاران نظام اجرایی این کشور صورت گرفته است؛ در این میان، درک عواقب و پیامدهای تورم در ابعاد مختلف فضاهای جغرافیایی از کوشش‌هایی خطیری است که می-تواند به تدوین برنامه‌های کاربردی برای مواجهه عقلائی با شرایط تورمی منجر شود. سکونتگاه‌های پیراشهری و تحولات آن، عرصه مشهودی برای رخنمود فضایی تورم در هر منطقه جغرافیایی است. بدینسان مقاله پیش رو به بررسی و تحلیل اثرات تورم اقتصادی بر معیشت سکونتگاه‌های پیراشهر بیرجند پرداخته است. این تحقیق توصیفی – تحلیلی است که در بررسی‌ها از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است. نتایج نشان داد تورم سال‌های 1401-1397 با اثرگذاری بر بعد مالی سبب شده تا رخنه‌ای اساسی در سرمایه‌های معیشتی ساکنین بوجود آورد. به طوری که منجر شده تا پس‌انداز خانوارها به شدت کاهش یافته و از سوی دیگر شاهد افزایش بدهی‌ هر خانوار باشیم. از این رو تعداد زیادی از خانوارها برای جبران بار مالی تورم بر اقتصاد خانوار، جابجایی فضایی از شهر بیرجند به مقصد پیراشهر را برگزیده‌اند. همچنین اختلاف اثر تورم بر میانگین کلی ابعاد معیشت پایدار بین روستاهای مختلف نیز معنادار بوده که بیانگر تفاوت مکانی اثر تورم بر خدشه معیشت پایدار فضا است.یکی از چالش‌های همیشگی و تشدید شده در برابر نظام سیاسی و مدیریتی ایران تورم بوده است. تلاش‌های زیادی تاکنون برای شناسایی علل آن و همچنین فائق آمدن بر آن از جانب محققین و دست‌اندرکاران نظام اجرایی این کشور صورت گرفته است؛ در این میان، درک عواقب و پیامدهای تورم در ابعاد مختلف فضاهای جغرافیایی از کوشش‌هایی خطیری است که می-تواند به تدوین برنامه‌های کاربردی برای مواجهه عقلائی با شرایط تورمی منجر شود. سکونتگاه‌های پیراشهری و تحولات آن، عرصه مشهودی برای رخنمود فضایی تورم در هر منطقه جغرافیایی است. بدینسان مقاله پیش رو به بررسی و تحلیل اثرات تورم اقتصادی بر معیشت سکونتگاه‌های پیراشهر بیرجند پرداخته است. این تحقیق توصیفی – تحلیلی است که در بررسی‌ها از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است. نتایج نشان داد تورم سال‌های 1401-1397 با اثرگذاری بر بعد مالی سبب شده تا رخنه‌ای اساسی در سرمایه‌های معیشتی ساکنین بوجود آورد. به طوری که منجر شده تا پس‌انداز خانوارها به شدت کاهش یافته و از سوی دیگر شاهد افزایش بدهی‌ هر خانوار باشیم. از این رو تعداد زیادی از خانوارها برای جبران بار مالی تورم بر اقتصاد خانوار، جابجایی فضایی از شهر بیرجند به مقصد پیراشهر را برگزیده‌اند. همچنین اختلاف اثر تورم بر میانگین کلی ابعاد معیشت پایدار بین روستاهای مختلف نیز معنادار بوده که بیانگر تفاوت مکانی اثر تورم بر خدشه معیشت پایدار فضا است.

علمی-پژوهشی

بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی تخصیص اعتبارات دولتی توسط شورای برنامه ریزی و توسعه استان ها در پهنه سرزمین ایران

محمد غفاری فرد؛ سید احمد موسوی

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، صفحه 61-79

چکیده

رشد و توسعه اقتصادی از اهداف اساسی تمام کشورهای دنیا بهشمار می‌رود که تاکنون عوامل متعددی تأثیرگذار برای این هدف ارائه شده است. بودجه عمرانی دولت یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل تأثیرگذار در رشد ... بیشتر رشد و توسعه اقتصادی از اهداف اساسی تمام کشورهای دنیا بهشمار می‌رود که تاکنون عوامل متعددی تأثیرگذار برای این هدف ارائه شده است. بودجه عمرانی دولت یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل تأثیرگذار در رشد اقتصادی است. اگر دولت مرکزی نتواند تغییرات اساسی را مطابق با نیازها و سلایق منطقه‌ای ایجاد کند تأمین کالاها و خدمات عمومی کارایی خود را از دست می‌دهد و دولت‌های محلی می‌توانند باعث بهبود کارایی گردیده و این بهبود کارایی از طریق آگاهی دولت‌های محلی از شناخت نیازها، ظرفیت‌ها و سلیقه‌های افراد محلی به وجود می‌آید. با شناخت نیازها و استعدادها، بهره‌وری افزایش نموده و درنهایت میزان تولید افزایش می‌کند. در ایران شورای برنامه‌ریزی و توسعه استانها نحوه تخصیص بودجه سالیانه استان‌ها را در اختیار دارند و طی سال‌های متمادی است که این شورا بودجه استان‌ها را به امور مختلف (بودجه امور عمومی، بودجه امور دفاعی، بودجه امور اقتصادی و بودجه امور اجتماعی) و شهرستان ها تخصیص می‌دهد. هدف تحقیق حاضر بررسی آثار اقتصادی تخصیص اعتبارات تملک دارایی سرمایهای استانی توسط شورای برنامه ریزی و توسعه استانها در پهنه سرزمین ایران است. داده‌های این تحقیق از طریق سایت مرکز آمار ایران برای تمام استان‌ها طی سالهای 1390-1398 جمع‌آوری شدهاست. این تحقیق از نظر هدف کاربردی میباشد و با استفاده از روش داده‌های تابلویی حداقل مربعات معمولی در محیط برنامه ایویوز تجزیه‌وتحلیل انجام شده و نتایج آن نشانمی‌دهد که با یک درصد افزایش در بودجه امور اقتصادی، تولید ناخالص داخلی سرانه بهاندازه 0.241848 درصد افزایش می‌کند. با یک درصد افزایش در بودجه امور خدمات عمومی، تولید ناخالص داخلی سرانه به‌اندازه 0.102297 درصد افزایش می‌کند، با یک درصد افزایش در بودجه امور اجتماعی، تولید ناخالص داخلی سرانه به‌اندازه 0.09448 درصد افزایش می‌کند و با یک درصد افزایش در بودجه امور نظامی، تولید ناخالص داخلی سرانه به‌اندازه 0.074006 در صد افزایش می‌یابد ازآنجایی‌که یکی از اهداف اساسی دولت‌ها رسیدن به رشد اقتصادی است، سیاست‌مداران، برنامه ریزان به‌خصوص شورای برنامه‌ریزی و توسعه استانها بهخاطر رسیدن به این هدف مهم باید توجه بیشتری در تخصیص بودجه به امور اقتصادی، امور عمومی و بودجه‌های بخش آموزش و بهداشت نماید تا از طریق آن بهره‌وری نیروی کار و درنهایت رشد اقتصادی کشور را افزایش دهند.

علمی-پژوهشی

تحلیل عوامل موثربر توسعهی رقابت پذیری در گردشگری مذهبی شهر زنجان

محمدجواد عباسی؛ قمر عباسی

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، صفحه 80-104

چکیده

هدف پژوهش حاضر؛ تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه رقابت‌پذیری گردشگری مذهبی و آزمون آن در محدودۀ مورد مطالعه (با تاکید برمراسم آیینی شهر زنجان) است. تحقیق حاضر با هدف ایجاد درک و دانشی کاربردی برای سیاست‌‌گذاران ... بیشتر هدف پژوهش حاضر؛ تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه رقابت‌پذیری گردشگری مذهبی و آزمون آن در محدودۀ مورد مطالعه (با تاکید برمراسم آیینی شهر زنجان) است. تحقیق حاضر با هدف ایجاد درک و دانشی کاربردی برای سیاست‌‌گذاران گردشگری در زمینۀ شناسایی شاخص‌‌های مؤثر بر رقابت‌پذیری گردشگری مذهبی برمبنای شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری؛ گزارش مجمع جهانی اقتصاد (2015) است، پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی است و از منظر روش جمع‌آوری داده‌‌ها، توصیفی از نوع پیمایشی است. در پژوهش حاضر، ابتدا از طریق مطالعۀ ادبیات نظری و نظرسنجی خبرگان به ارزیابی شاخص‌ها و گویه‌های رقابت‌پذیری گردشگری پرداخته شده است. به‌‌منظور تعیین شاخص‌‌های اصلی و نهایی رقابت‌پذیری گردشگری در محدودۀ مورد مطالعه با نظرسنجی از 15 نفر از متخصصان علمی و اجرایی حوزۀ گردشگری شهر زنجان استفاده شد. سپس با استفاده از تکنیک دیمتل روابط درونی این شاخص‌‌ها از منظر تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عامل‌ها و همچنین روابط علّی و معلولی آنها مشخص شد. درنهایت با ارائه مدل به‌‌‌دست آمده از روابط درونی بین متغیرها با استفاده از تکنیک دیمتل؛ آزمون این مدل مفروض اولیه در محدودۀ مورد مطالعه با مدلسازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی در نرم‌‌افزار PLS انجام شد. نتایج بررسی برازش مدل‌‌های اندازه‌گیری، مدل ساختاری و مدل کلی در سطح اطمینان 95% نشان داد که مدل به‌‌صورت کلی معنادار و تمامی مسیرهای اصلی پژوهش پذیرفته شدند و مدل دارای برازش و قدرت تبیین‌‌کنندگی مناسب است. معیار شرایط و چارچوب قانونی در محدودۀ مورد مطالعه به میزان اهمیت 86/0، 83/0 و 73/0 به ترتیب بر معیارهای بهبود زیرساخت، آمادگی محیطی و منابع فرهنگی- طبیعی و در کل بر بهبود رقابت‌پذیری مراسم آیینی شهر زنجان تأثیر دارند و از میان گویه‌های فرعی این متغیر‌های مکنون مؤثر در بهبود رقابت‌پذیری؛ متغیر فرعی بازاریابی، برند‌سازی و بهبود تصویر مقصد گردشگری مذهبی در سطح بین‌المللی با میزان تأثیر 98/0، همچنین؛ متغیرهای فرعی برنامه‌ریزی مشارکتی جامع و یکپارچۀ نهادهای ذی‌‌مدخل گردشگری مذهبی و تمایز ناملموس، تجربه‌های تعاملی معنادار نوآور و آینده‌‌گرا با میزان تأثیر 86/0 بیشترین میزان تأثیر را داشته‌‌اند.

علمی-پژوهشی

استراتژی موثر بازاریابی محصولات گلخانه‌ای در مناطق روستایی شهرستان جیرفت با تاکید بر مدل SWOT و QSPM

احمد رومیانی؛ سید رضا حسینی کهنوج؛ محمد خراج

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، صفحه 105-120

چکیده

کشاورزی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشورهای دنیا است و نقش آن در توسعه و ثبات اقتصادی و سیاسی و بین‌المللی انکار ناشدنی است. توسعه کشاورزی مهمترین اولویت در برنامه های توسعه ملی کشورهای در حال توسعه ... بیشتر کشاورزی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشورهای دنیا است و نقش آن در توسعه و ثبات اقتصادی و سیاسی و بین‌المللی انکار ناشدنی است. توسعه کشاورزی مهمترین اولویت در برنامه های توسعه ملی کشورهای در حال توسعه محسوب می شود و از مهمترین بخش‌های تاثیر‌گذار در اقتصاد ایران می باشد، که نقش مهمی در استقلال سیاسی و اقتصادی کشور ایفا می کند. در کشور ایران، بخش کشاورزی به جهت تأثیر فراگیری که در زمینه رفع چالش های اقتصادی - اجتماعی (تأمین استقلال و امنیت غذایی، ایجاد اشتغال، توسعه پایدار و حفظ محیط زیست) در طول تاریخ و درینه این کشور داشته، از جایگاه مهمی برخوردار و ضرورت انجام سرمایه گذاری‌های جدید در این بخش را آشکار می‌سازد. بنابراین توجه به تولید گلخانه ای از نظر سبزیجات و صیفی جات، به عنوان یکی از بخش‌های پر بازده در امر بازاریابی محصولات کشاورزی تبدیل شده است. بر‌این اساس، تحقیق حاضر با هدف شناسایی محدودیت توسعه کشت گلخانه‌ای و استراتژی موثر بازاریابی محصولات آن در مناطق روستایی شهرستان شهرستان جیرفت است. هدف بررسی عوامل و محدودیت های توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در مناطق رو ستایی شهرستان جیرفت است. برای این منظور، جامعه آماری این پژوهش 5 منطقه دهستان روستایی شهرستان جیرفت است، که در سال سال‌های اخیر به دلایل فعالیت‌های متنوع گلخانه گلخانه‌ای و داشتن شرایط لازم جهت صادرات گلخانه گلخانه‌ای توجه زیادی از کشاورزان و کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرده است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و به روش پیمایشی(پرسشنامه) و توزیع آن بین 30 کارشناس متخصص در حوزه کشاورزی، داده‌های مورد نیاز جمع آوری گردید. به منظور شناخت نقاط ضعف، قوت، فرصت‌ها و تهدیدهای بازاریابی محصولات گلخانه‌ای، از مدل استراتژیک SWOT استفاده شد و سپس به کمک ماتریس QSPM، مهمترین راهبردهای برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک بازاریابی در روستاهای منطقه شناسایی و تعیین اولویت شد. نتایج ماتریس داخلی و خارجی نشان داد، راهبرد در مناطق شهرستان جیرفت در یک موقعیت تهاجمی قرار گرفته است، که این به معنای دارا بودن حداکثر قابلیت و توانایی برای تحقق چشم چشم‌انداز مورد نظر است. با توجه به نتایج حاصل از ماتریس ارزیابی کمی، چشم چشم‌انداز مدنظر برای پتانسیل‌های بازاریابی محصولات گلخانه‌ای این منطقه، برای تحقق موقعیت رقابتی در 4 مورد گنجانده شد، که اولویت اول با «مستعد‌بودن منطقه جهت سرمایه‌گذاری و تثبیت موقعیت قطبی منطقه» است.

پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 4 (1402)

دوره 3 (1401)

دوره 2 (1400)

دوره 1 (1399)

دوره و شماره: دوره 4، شماره 12، شهریور 1402

تحلیل تاثیرات تحریم های اقتصادی بر کیفیت زندگی روستاییان (مطالعه موردی: روستاییان ساکن در بخش مرکزی شهرستان کاشمر)

چکیده

واکاوی تاثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه

چکیده

تورم اقتصادی و رخنه معیشتی در فضاهای پیراشهر بیرجند

چکیده

بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی تخصیص اعتبارات دولتی توسط شورای برنامه ریزی و توسعه استان ها در پهنه سرزمین ایران

چکیده

تحلیل عوامل موثربر توسعهی رقابت پذیری در گردشگری مذهبی شهر زنجان

چکیده

استراتژی موثر بازاریابی محصولات گلخانه‌ای در مناطق روستایی شهرستان جیرفت با تاکید بر مدل SWOT و QSPM

چکیده