پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی

علمی-پژوهشی

مدیریت ریسک فعالیت دامداری درنواحی روستایی شهرستان گلپایگان

وحید ریاحی؛ سیده عاطفه سیادتی

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، صفحه 1-19

چکیده

صنعت دامپروری یکی از فعالیت‌های اقتصادی در روستاها به شمار می‌رود که این بخش با امنیت غذایی و سلامت جامعه گره خورده است و یک صنعت پویا و اشتغال زاست که به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های تولید ... بیشتر صنعت دامپروری یکی از فعالیت‌های اقتصادی در روستاها به شمار می‌رود که این بخش با امنیت غذایی و سلامت جامعه گره خورده است و یک صنعت پویا و اشتغال زاست که به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های تولید مواد پروتئینی و لبنی اهمیت بسزایی در تغذیه انسان‌ها دارد. و می‌توان گفت که یکی از مخاطره آمیزترین فعالیت‌های کشاورزی، زیر بخش دامداری است و بسیاری از عوامل کنترلناپذیر، مانند عوامل جوی، خشکسالی‌ها و بیماری‌ها بر این فعالیت اقتصادی اثر منفی دارند. همچنین مخاطراتی مانند تغییرات قیمت و بی‌ثباتی عوامل تولید نیز این امر را در کشور تشدید می‌کند. براین اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف کاربردی به بررسی و شناسایی مدیریت ریسک دامداری در نواحی روستایی شهرستان گلپایگان انجام پذیرفته است. جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از داده‌های رسمی و مکتوب در ابتدا به صورت کتابخانه‌ای و سپس براساس پژوهش‌ها و در مطالعات میدانی از مشاهده همراه با مصاحبه به‌رهبرده شده است. جامعه آماری تحقیق کل خانوارهای دامدار روستاهای مزرعه، قالقان، اسفرنجان و رباط قالقان است که مجموعا 200 خانوار بوده است، و به منظور برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردید، که از این 200خانوار، تعداد 132 خانوار به عنوان جامعه هدف مصاحبه‌شونده تعیین شده است، و شیوه مصاحبه به صورت نیمه ساختاری بوده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نخست ریسک تأمین علوفه و نهاده‌های دامی در روستاهای مورد مطالعه دارای اهمیت و فراوانی بیشتری است و در مراتب بعدی ریسک عوامل طبیعی (سرمای شدید، هوای بسیار گرم و خشکسالی) و سرقت با سهم و فراوانی برابر دارای اهمیت هستند. و فعالان اقتصاد دام برای کاهش ریسک‌های موجود نخست اقدام به کاشت علوفه‌های کم‌آب بر و ذخیره‌سازی نهاده‌ها می‌کنند؛ همچنین برای کاهش ریسک عوامل طبیعی و سرقت اقدام به ساخت پناهگاه‌های مسقف مناسب فصل سرد سال و سم‌پاشی جایگاه دام در فصل گرما و نصب دوربین و دزدگیر در دامداری‌های خود می‌کنند.

علمی-پژوهشی

بازخوانی مفهوم زمینه در راستای معاصر سازی معماری روستایی (نمونه مطالعاتی:روستای بلیران در مازندران)

ندا نجفی؛ مهران علی الحسابی

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، صفحه 20-41

چکیده

در حال حاضر بستر طبیعی، جغرافیایی و کالبدی روستاها که بخش مهمی از مفاهیم کالبدی روستاها را شکل می دهند در طراحی های جدید، چندان مورد توجه قرار نمی گیرند؛ این مسئله سبب شده است علیرغم تفاوت ... بیشتر در حال حاضر بستر طبیعی، جغرافیایی و کالبدی روستاها که بخش مهمی از مفاهیم کالبدی روستاها را شکل می دهند در طراحی های جدید، چندان مورد توجه قرار نمی گیرند؛ این مسئله سبب شده است علیرغم تفاوت های زمین های، بافت های جدید روستایی در اکثر مناطق کشور مشابه یکدیگر شوند و ساختار منسجم بسیاری از روستاها در توسعه بافت روستا، درمعرض زوال و نابودی قرار گیرند؛ روستاهای شمال ایران نیز از این وضعیت مصون نمانده و از شخصیت کالبدی آنها، خصوصیات بارزی باقی نمانده و بافت جدید، به صورتی ناهمگون و بدون شناخت و توجه به مفاهیم موجود در معماری منطقه، طراحی شده که با روندی فرسایشی، نابودی اصالت محیط کالبدی را در پی داشته است. هدف این پژوهش، استخراج مفاهیم و معیارهایی است که کالبد روستا را متمایز کرده و شباهتش را با جامعه همسان آشکار نماید. در این مسیر، درک و فهم ارزشهای زمینهای بسیار کارگشا و مفید بوده و برای نزدیک شدن به الگوی جدید، بسیار مهم تلقی می شوند، بنابراین در بخش اول مفاهیم اصلی پژوهش شامل زمینه، روستا و معماری روستایی بررسی شده و در نهایت ویژگی های معماری روستایی زمینه گرا و معیارهای قابل بررسی از دیدگاه رویکرد زمینه گرایی، ارائه شده است؛ در بخش دوم بـا انتخـاب 3 نمونه از میان خانههای روستای بلیران (واقع در استان مازندران-شهرستان آمل)، به سنجش و ارزیابی این مفاهیم و معیارها در خانههای روستا پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که ویژگی های معماری روستایی زمینه گرا، قابلیت تطبیق با کالبد روستا را دارا میباشد و می تواند بهترین و مناسبترین الگو برای دستیابی به معماری در این منطقه باشد؛ بنابراین با بهره گیری از این ویژگی ها و معیارهای بررسی شده، امکان دستیابی به گونه ای از معماری وجود دارد که در امتداد معماری گذشته واقع شده و با کمک امکانات امروزی و پتانسیل های محیط، جریان منطقی و صحیحی در توسعه کالبدی بافت ایجاد می نماید.

مقاله برگرفته از پایان نامه

راهبردهای توسعه کسب و کارهای گردشگری روستایی مطالعه موردی: استان زنجان

مهدی چراغی

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، صفحه 42-63

چکیده

توجه به توسعه کسب‌وکار در مناطق روستایی با توجه به شرایط موجود روند رو به کاهش جمعیت نواحی روستایی از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است. بر این اساس در روستاهای دارای پتانسیل گردشگری بررسی زمینه‌ها و ... بیشتر توجه به توسعه کسب‌وکار در مناطق روستایی با توجه به شرایط موجود روند رو به کاهش جمعیت نواحی روستایی از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است. بر این اساس در روستاهای دارای پتانسیل گردشگری بررسی زمینه‌ها و عوامل تأثیرگذار و ارائه راهبردهای توسعه کسب‌وکار از ضرورت‌های اولیه محسوب می‌شود. هدف این پژوهش ارائه راهکارهای توسعه کسب‌وکار در سکونتگاه‌های روستایی دارای پتانسیل گردشگری استان زنجان و در راستای کمک به ایجاد کسب‌وکار بوده است. روش تحقیق از نظر ماهیت، توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی بوده و برای جمع‌آوری داده‌های میدانی از پرسش‌نامه محقق ساخته استفاده ‌شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر روستاهای دارای پتانسیل گردشگری استان زنجان می‌باشد. با توجه به بررسی‌های انجام‌ گرفته استان زنجان دارای 43 روستای شناسایی‌ شده در زمینه دارا بودن پتانسیل‌های گردشگری می‌باشد. 50 درصد روستاهای دارای قابلیت گردشگری استان که شامل 21 روستا می‌شود به‌عنوان تعداد نمونه لازم انتخاب شد. تعداد خانوارهای 21 روستای انتخاب ‌شده برابر با 4950 خانوار می‌باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران معادل 367 نفر محاسبه ‌شده است. جهت تجزیه‌ و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی و مدل سوات استفاده ‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، با توجه به نمره ارائه ‌شده در جدول ماتریس نهایی رویکرد ارائه اعتبارات مالی توسط بانک‌ها به‌عنوان جذاب‌ترین راهبرد جهت توسعه کسب‌وکار در روستاهای هدف گردشگری استان زنجان ارائه می‌شود.

علمی-پژوهشی

بررسی و تحلیل فضایی فقر شهری (نمونه موردی شهر یاسوج)

یعقوب پیوسته گر؛ الهه مرادی؛ عبدالمطلب کریم زاده

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، صفحه 64-77

چکیده

رشد شتابان و بی‌برنامه شهرگرایی و شهرنشینی مشکلات عمده‌ای را به وجود آورده است که مهم‌ترین‌ آن‌ها می‌توان به فقر شهر اشاره کرد. شهر یاسوج در دهه‌های اخیر رشد و توسعه شتاب‌زده‌ای داشته است به‌طوری ... بیشتر رشد شتابان و بی‌برنامه شهرگرایی و شهرنشینی مشکلات عمده‌ای را به وجود آورده است که مهم‌ترین‌ آن‌ها می‌توان به فقر شهر اشاره کرد. شهر یاسوج در دهه‌های اخیر رشد و توسعه شتاب‌زده‌ای داشته است به‌طوری که جمعیت آن از 931 نفر در سال 1345 به 134532 نفر در سال 1395 رسیده است. هدف از پژوهش حاضر نیز بررسی و تحلیل فضایی شاخص‌های فقر شهری در سطح بلوک‌های شهر یاسوج می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع هدف کاربردی و از نوع روش نیز توصیفی- تحلیلی می‌باشد. اطلاعات مورد نیاز نیز از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای و داده‌های خام نیز از بلوک‌های آماری سال 1395 شهر یاسوج به دست آمده است. ابتدا شاخص‌های فقر شهری در محیط Excel بی‌مقیاس‌سازی شدند. سپس به‌صورت تلفیقی وزن‌گیری شدند و در نهایت شاخص تلفیقی فقر شهری به دست آمده است. به‌منظور بررسی و تحلیل شاخص‌های تلفیقی فقر شهری از مدل‌های محلی آماره موران، لکه‌های داغ، تحلیل روند شکل‌گیری و تلفیق این شاخص‌ها در محیط Arc Gis استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر بالا بودن امتیاز و خوشه‌ای بودن فقر شهری در بلوک‌های غرب و شمال غربی شهر یاسوج و پایین بودن امتیاز فقر شهری در بلوک‌های مرکزی شهر یاسوج می‌باشد. به عبارتی منطقه یک در شهر یاسوج در دسته متوسط تا فقیر قرار دارد. منطقه دو و سه، متوسط تا خیلی مرفه و در نهایت منطقه چهار در دسته خیلی فقیر از نظر پراکندگی شاخص‌های فقر شهری در شهر یاسوج قرار دارد.

مقاله برگرفته از پایان نامه

الزامات و سازوکارهای توسعه کسب‌وکارهای سبز در شهرستان ری از دیدگاه زنان روستایی و کارشناسان

فتانه طالب پور؛ حسین شعبانعلی فمی؛ علی اکبر براتی؛ محمد آصف شایق

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، صفحه 78-93

چکیده

تغییر اقلیم یکی از چالش‌های اساسی پیشروی بشر کنونی است. درنتیجه، جلوگیری از تغییرات آب و هوایی و تخریب منابع طبیعی از الزامات حفظ کیفیت زندگی نسل‌های فعلی و آینده است. از راهکارهای تحقق این مهم توجه ... بیشتر تغییر اقلیم یکی از چالش‌های اساسی پیشروی بشر کنونی است. درنتیجه، جلوگیری از تغییرات آب و هوایی و تخریب منابع طبیعی از الزامات حفظ کیفیت زندگی نسل‌های فعلی و آینده است. از راهکارهای تحقق این مهم توجه به توسعه کسب‌و‌کارهای سبز و افزایش سطح سبز بودن کسب‌وکارهای موجود است. کسب‌وکار سبز شغل شایسته‌ای است که ضمن تولید کالاها و خدمات، به حفظ و احیاء کیفیت محیط‌زیست و بهبود اقتصاد روستا کمک می‌نماید. نظر به اهمیت زنان روستایی در کسب‌وکارهای روستایی، تحقیق حاضر به برسی الزامات و سازوکارهای توسعه کسب‌وکارهای سبز در بین زنان روستایی پرداخته است. جامعه آماری شامل زنان روستایی دارای کسب‌وکار در شهرستان ری (246 نفر) و کارشناسان این حوزه (80 نفر) بود. از این میان 202 زن روستایی و 50 کارشناس به‌عنوان نمونه مطالعه شدند. نمونه‌ها به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده دو عدد پرسشنامه محقق ساخته بود و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها علاوه بر آماره‌های توصیفی از ضریب تغییرات و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. مقایسه کارشناسان و زنان روستایی نسبت به الزامات توسعه کسب‌وکارهای سبز در میان زنان روستایی نوعی تفاوت آشکار ادراکی نسبت به این موضوع را در میان این دو گروه نشان می‌دهد، به‌گونه‌ای که از دیدگاه زنان روستایی آنچه در اولویت بوده و از اهمیت بیشتری برخوردار است دارا بودن برخی ویژگی‌های فردی و شخیتی نظیر روحیه کارآفرینی و تمایل جهت ورود به کسب‌وکارهای سبز است. حال‌آنکه از نگاه کارشناسان وجود امکانات و زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی ازجمله مهم‌ترین الزامات توسعه کسب‌وکارهای سبز برای زنان روستایی تشخیص داده شد. بر اساس نتایج تحلیل عاملی الزامات توسعه کسب‌وکارهای سبز در شش عامل اصلی گروه‌بندی‌شده‌اند که روی‌هم‌رفته حدود 76 درصد واریانس کلیه نشانگرها را تبیین کردندکه حد مطلوب و مناسبی است. نتایج این تحقیق نشان داد که توسعه کسب‌وکارهای سبز روستایی مستلزم توجه به مؤلفه‌های اطلاعاتی و ارتباطی،آموزشی و ترویجی، بازاری و مدیریتی، فرهنگی و نگرشی، دانشی و انگیزشی و در نهایت مالی و اقتصادی است. همچنین، سازوکارهای این مهم شامل توسعه بستر و زیرساخت‌های حمایتی، تسهیل ارتباطات و شبکه‌سازی، توانمندسازی اجتماعی- اقتصادی و در نهایت توسعه‌ شایستگی‌های حرفه‌ای است.

مقاله برگرفته از پایان نامه

مقایسه ی تطبیقی گزاره های الگوی فعلی و الگوی مطلوب توسعه ی منطقه ای (مطالعه ی موردی: استان گیلان)

مریم سجودی؛ کرامت اله زیاری؛ احمد پوراحمد؛ مجید یاسوری

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، صفحه 94-106

چکیده

از دیرباز دستیابی به توسعه‌ای مطلوب و متوازن از جمله اهداف اساسی توسعه‌ی کشور بوده است. الگوی مطلوب توسعه‌ی منطقه‌ای ضمن این که به عنوان پارادایمی در توسعه‌ی منطقه‌ای محسوب می‌شود ... بیشتر

پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 4 (1402)

دوره 3 (1401)

دوره 2 (1400)

دوره 1 (1399)

دوره و شماره: دوره 3، شماره 7، خرداد 1401، صفحه 1-106

مدیریت ریسک فعالیت دامداری درنواحی روستایی شهرستان گلپایگان

چکیده

بازخوانی مفهوم زمینه در راستای معاصر سازی معماری روستایی (نمونه مطالعاتی:روستای بلیران در مازندران)

چکیده

راهبردهای توسعه کسب و کارهای گردشگری روستایی مطالعه موردی: استان زنجان

چکیده

بررسی و تحلیل فضایی فقر شهری (نمونه موردی شهر یاسوج)

چکیده

الزامات و سازوکارهای توسعه کسب‌وکارهای سبز در شهرستان ری از دیدگاه زنان روستایی و کارشناسان

چکیده

مقایسه ی تطبیقی گزاره های الگوی فعلی و الگوی مطلوب توسعه ی منطقه ای (مطالعه ی موردی: استان گیلان)

چکیده