چشم انداز مطالعات شهری و روستایی

علمی-پژوهشی

1. تحلیل روش شناسی مطالعات جغرافیا در ایران،نقدی بر کمی گرایی افراطی

تیمور آمار؛ رضا صمیمی

دوره 2، شماره 5 ، پاییز 1400، صفحه 1-14

چکیده

نقد نشانگر پویایی در عرصه‌های علمی است و علم جغرافیا نیز به عنوان یک علم ریشه‌دار به‌ویژه بعد از سال 1923 با نقد انس گرفته است و وجود بسترهای انتقادی را الهام‌بخش پیشرفت نظریه‌های علمی و دگرگونی در روش‌های ... بیشتر نقد نشانگر پویایی در عرصه‌های علمی است و علم جغرافیا نیز به عنوان یک علم ریشه‌دار به‌ویژه بعد از سال 1923 با نقد انس گرفته است و وجود بسترهای انتقادی را الهام‌بخش پیشرفت نظریه‌های علمی و دگرگونی در روش‌های موجود می‌داند. اگر صف‌بندی روش‌های علمی در جغرافیا را متأثر از دیدگاه‌های هارتشورن و شیفر و در قالب استثناگرایی و مکتب علم فضایی بدانیم، گرایش‌های موجود در روش‌های تحلیل در این علم را نیز می‌بایست در دو مقوله کمی و کیفی دنبال نماییم. دغدغه جغرافیدانان در به‌کارگیری کمیت رسیدن به چارچوبی است که بر مبنای آن مطالعات جغرافیایی به قوانینی علمی برسد که بدین منظور به‌کارگیری استدلال‌های کمی، علوم جغرافیایی را در رسیدن به این هدف یاری می‌رساند. براین اساس رویکرد غالب در جغرافیای کشور ما نیز به این طیف فکری گرایش داشته و ابعاد این روش علمی به‌ویژه دهه اخیر در پایگاه‌های علمی کشور رشد شتابانی پیدا کرد که مصادیق آن نگارش پایان‌نامه‌ها و مقالات فراوان با تحلیل کمی است. این پژوهش به آسیب‌شناسی روش‌های کمی در جغرافیای معاصر ایران می‌پردازد و برای مصادیق این آسیب‌ها تحلیل محتوای مقالات را در سه مجله علمی - پژوهشی داخلی را دستمایه این بررسی قرار داده است. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش با استفاده از منابع اسنادی و بهره‌گیری از محتوای مقالات فصلنامه‌های «پژوهش‌های جغرافیای انسانی»، «مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی» و «فضای جغرافیایی» به‌دست‌آمده است. دادهها با استفاده از اطلاعات مستخرج از این مجلات و تطبیق محتوای این پژوهش‌ها با مفاهیم، محورها و رسالت‌های جغرافیدانان مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. نتایج این پژوهش نشان داد که در 6/92 درصد از تحقیقات شیوه گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی و در 7/64 درصد از آن‌ها تکنیک پرسشنامه به‌عنوان شیوه غالب مورد استفاده قرار گرفته است. در بین سؤالات اساسی جغرافیا هنوز پیگیری چیستی و کجایی پدیده‌ها غلبه دارد و در 3/79 درصد مقالات شیوه کمی در تحلیل داشته که در بخشی از آنها جهت اثبات بین متغیرها نیازی به همبستگی و تحلیل رگرسیونی وجود نداشته است نتیجه بررسی مقالات در مجلات این پژوهش نشان داد که دغدغه‌های جغرافیای مدرن در اغلب نوشته‌های جغرافیایی دیده نمی‌شود، بطوریکه تنها 30 درصد از پژوهش‌ها به مسائلی چون «نظریه‌ای اجتماعی»، «اقتصاد سیاسی» و «نظریه‌های فرهنگی» پرداخته‌اند که تا حدی بر محافظه‌ کار بودن پژوهش‌های جغرافیایی ایران گواهی می‌دهد.

علمی-پژوهشی

2. بررسی تغییرات تراکم‌های ساخت و ساز در کلان شهرهای ایران(مطالعه موردی شهرک زعفرانیه کلانشهر تبریز)

سمیه علیزاده؛ اکبر اصغری زمانی

دوره 2، شماره 5 ، پاییز 1400، صفحه 15-31

چکیده

عدم توانمالی عوامل اجرایی ومدیریت شهری درکمک به برنامههای مسکن وتأمین هزینههای خدمات شهری، در روند شکلگیری و ماهیت تراکم شهری و نیز تحقّق تراکمهای پیش بینی نشده در طرحهای توسعه‏ی شهری ... بیشتر عدم توانمالی عوامل اجرایی ومدیریت شهری درکمک به برنامههای مسکن وتأمین هزینههای خدمات شهری، در روند شکلگیری و ماهیت تراکم شهری و نیز تحقّق تراکمهای پیش بینی نشده در طرحهای توسعه‏ی شهری موثر بوده است. بنابراین دردودهه‏ی اخیر، سیاست فروش مازاد تراکم ساختمانی توسط شهرداریها، موجب ایجاداختلال در نظام شهری کشور، سازمان فضایی و سیمای شهری گردیده است. لذاهمین عوامل باعث کمبود کاربریهای خدماتی و افزایش ازدحام جمعیی گردیده که به مرور زمان موجبات تبدیل شهرها به بستری جهت سوداگری زمین و مسکن را فراهم نموده است. در مقاله‏ی حاضر برآنیم با بررسی تغییرات تراکم ساختمانی در شهرک زعفرانیه شهر تبریز به سنجش پارادایمهای تاثیرگذار بر روند شکلگیری تراکمهای ساختمانی در محدوده مورد مطالعه بپردازیم. روش پژوهش حاضر از لحاظ هدف،کاربردی و از نظرماهیت جز تحقیقات توصیفی – تحلیلی محسوب میشود. بر همین اساس جهت جمعآوری دادهها و اطّلاعات از دو شیوه‏ی عمده کتابخانهای – میدانی بهره گرفته شده است. بدین ترتیب که پس از بررسی مبانی نظری پژوهش، ابتدا با استفاده از طرحهای مصوب شهر تبریز، تعداد طبقات و ضوابط مربوط به تراکمهای شهری محدوده‏ی مورد مطالعه طی بازه زمانی 1399 – 1390 استخراج گردید؛ سپس با مراجعه به شهرداری منطقه 2 تبریز، تعداد پروانههای صادر شده، تعداد طبقات ساختمانی و درآمدهای حاصل از فروش تراکم مشخص شد. جهت تجزیهوتحلیل دادهها، با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی Arc GIS و مدلهای نظیر: کراستب، مدل هلدرن و مدل شانون، تغییرات تعداد طبقات ساختمانی، میزان رشد شهرک زعفرانیه و میزان پراکندگی قطعات تغییر یافته مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد در بازه زمانی 1399 - 1390 تغییرات تراکم ساختمانی در محدوده مورد مطالعه کاملا محسوس بوده که مهمترین عامل تاثیرگذار در این زمینه، فروش تراکم برای تامین درآمد شهرداری بوده است.

علمی-پژوهشی

3. تبیین بازاریابی محلی در نواحی روستایی با بکارگیری مؤلفه های مؤثر در مدلسازی ساختاری تفسیری

حسن مومنی؛ وحید ریاحی؛ وحیدرضا سلامت

دوره 2، شماره 5 ، پاییز 1400، صفحه 32-44

چکیده

نقش فعالیّت اقتصاد روستایی در دنیا بسیار مهم تلقّی شده و در ابعاد ملی، منطقه‏ای و حتّی بین المللی ارزشمند است. اما جایگاه اصلی بازاریابی تولیدات روستایی و سهم پایین دریافت ناشی از فروش تاکنون نتوانسته ... بیشتر نقش فعالیّت اقتصاد روستایی در دنیا بسیار مهم تلقّی شده و در ابعاد ملی، منطقه‏ای و حتّی بین المللی ارزشمند است. اما جایگاه اصلی بازاریابی تولیدات روستایی و سهم پایین دریافت ناشی از فروش تاکنون نتوانسته شایستگی‏های خود را کاملأ به اثبات برساند. این امر بیشتر ناشی از نقائص موجود در ساختار بازار محصولات روستایی است. باتوجّه به اهمیت موضوع و فقدان رویکرد بازاریابی یکپارچه در بخش محصولات، بویژه در تشکلها و تعاونیهای روستایی به‏عنوان متولیان تولید و توزیع، لزوم توجه هرچه بیش‏تر علمی و عملی به مبحث بازاریابی یادآور می‏شود، دراین راستا روش تحقیق به صورت ارزیابی عملکرد اقتصادی با ارائه مدل‏سازی ساختاری تفسیری و تعیین ارتباط بین مؤلفه‌های اعتبار یافته انجام شده است. تحلیل پژوهش با استفاده از به‏کارگیری مؤلّفه‏‌های مؤثر در بازاریابی محلّی در نواحی روستایی از مجموعه ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی با برداشت از مطالعات مشابه و تأیید خبرگان دانشگاهی کسب شده است، که با نظرات مجموعه مذکور به صورت کاراکترهای جداگانه در ماتریس خود تعاملی ساختاری به وجود آمد. بر این اساس مؤلّفه‏‌های مناسب سازی زیرساختی و کالبدی، تجهیز فروشگاه مزرعه، تولید انبوه و تنوع محصولات، تحکیم ارتباط کشاورزی، زیرساخت‏هایICTو گسترش دامنه بازاریابی یکپارچه تنه اصلی مدل را شکل می‌‏دهد، همچنین مؤلّفه‏ی توسعه مزیت‏های رقابتی توانسته بیش‏ترین ارتباط را با مؤلّفه کارآمدی صندوق‏‌های تسهیل کننده برقرار کند. در نتیجه مدل ارائه شده بازاریابی محلّی در نواحی روستایی با رویکرد مدل‏سازی ساختاری تفسیری برای حصول به جایگاه مناسب خود تاکید بر شبکه یکپارچه با نقش بازیگران روستایی، سازمان‌های سازنده در استراتژی توسعه‌‏ی پایدار دارد و منتج به چارچوب راهبردهای محرومیت‌‏زدایی روستایی خواهد بود که به صورت فرآیند زنجیره‎ای ارائه شده است.

علمی-پژوهشی

4. غربالگری اهمیت محیط‌زیستی اثرات و پیامدهای اقدامات راهبردی توسعه روستایی بر مبنای رویکرد SEA مورد: اقدام راهبردی توسعه اقتصادی منطقه 2 برنامه‌ریزی استان خوزستان

هادی یاقوت حردانی؛ سید حسن مطیعی لنگرودی؛ دادور خانی فضیله

دوره 2، شماره 5 ، پاییز 1400، صفحه 45-64

چکیده

رویکرد ارزیابی استراتژیک محیطزیست سیستمی پیشگیرانه و ساختاریافته برای پیشبینی، شناسایی و ارزیابی اثرات محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی گزینههای توسعه در سطوح راهبردی نظام تصمیمگیری ... بیشتر رویکرد ارزیابی استراتژیک محیطزیست سیستمی پیشگیرانه و ساختاریافته برای پیشبینی، شناسایی و ارزیابی اثرات محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی گزینههای توسعه در سطوح راهبردی نظام تصمیمگیری است. هدف پژوهش، کاربرد رویکرد مذکور به منظور غربالگری اقدامات رشد و توسعه روستایی با تأکید بر «سند راهبردی توسعه اقتصادی شهرستانهای منطقه 2 برنامهریزی استان خوزستان» است. تحقیق از نظر هدف، کاربردی و مبتنی بر شیوه توصیفی پیمایشی است. غربالگری با استفاده از چکلیست و ماتریس و در چارچوب فن دلفی و نظرسنجی از 26 نفر از خبرگان و کارشناسان مسئول در حوزههای مختلف برنامهریزی در ارتباط با سه سازه کلیدی و 36 معیار انجام شده است. نتایج نشان داد، اقدام راهبردی از نظر ارتباط با جهتگیریهای فراگیر توسعه اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی، منطقهایی و محلی به ویژه برای بهبود رفاه و معیشت انسانی جوامع روستایی تحت پوشش از اهمیت قابلتوجه برخوردار است. بخشهای برنامهریزی، براساس دستورالعملهای قانونی، جزو حوزههای توسعه دارا/ و یا همراه با اثرات زیستمحیطی بالقوه قابلتوجه شناخته میشوند و از نظر پیوند و اثرگذاری بر دیگر اقدامات راهبردی، اهمیت محیطزیستی قابلتوجه دارد. درجه پیچیدگی مسائل، مشکلات و محدودیتهای محیطزیستی مرتبط با حوزههای برنامهریزی هدف در نواحی روستایی تحت پوشش، بالاتر از حد قابلتوجه است. درجه توجه اقدام راهبردی نسبت به جریانسازی و یکپارچهسازی ملاحظات و نگرانیهای محیطزیستی به ویژه درنظر گرفتن استانداردها، ارزشها، قوانین و مقررات (الزامات حقوقی/ مدنی) مرتبط با محیطزیست کمتر از حد قابلتوجه است. افزونبر این، اقدام راهبردی در هر یک از بخشهای برنامهریزی هدف، چارچوبی برای ایجاد و توسعه دیگر فعالیتها و پروژههای عملیاتی در سطوح خُرد تدارک دیده است و براساس اجماع خبرگان، میتواند منجر به بروز اثرات بالقوه قابلتوجّه با ماهیت و کیفیت گوناگونی بر محدودههای جغرافیایی و طبیعی و نواحی فرهنگی از جمله سکونت‏گاههای روستایی و شهری با جمعیت متراکم و مناطق با کاربری فشرده در شهرستانهای آبادان و خرمشهر شود.

علمی-پژوهشی

5. نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی مطالعه موردی: (روستاهای دهستان بشیوه پاطاق استان کرمانشاه)

نبی موسی زاده؛ زهرا خوشنواز؛ پارسا پاشایی؛ مفید شاطری

دوره 2، شماره 5 ، پاییز 1400، صفحه 65-82

چکیده

ریک جامعه اطلاعاتی، دانش و مهارت انسان‏ها سرمایه‏های آن جامعه محسوب می‏شوند. پیشرفت جوامع بشری درعصرحاضر به علت پیدایش بسترهای مناسب که یکی ازمهمترین آن‏ها فناوری ارتباطات و اطلاعات است، به دوراز ... بیشتر ریک جامعه اطلاعاتی، دانش و مهارت انسان‏ها سرمایه‏های آن جامعه محسوب می‏شوند. پیشرفت جوامع بشری درعصرحاضر به علت پیدایش بسترهای مناسب که یکی ازمهمترین آن‏ها فناوری ارتباطات و اطلاعات است، به دوراز دغدغه مکان جغرافیایی و فواصل آنها با مراکز تمدن، تنها با اتکای به دانش وتوانمدی ریتی آن‏ها امکان‏پذیراست. بهره‏گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات می‏تواند سبب توانمندسازی و تأثیرگذاری آگاهانه این قشر فراموش شده درروند پایداری محیط روستاهای کشورگردد و توجه به آموزش‏هایICTروستایی می‏تواند از ابعادمختلف درتوسعه پایدارروستایی مؤثرواقع شود. این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی (در بخش توصیفی از آماره های میانگین، درصد فراوانی و در بخش استنباطی از مقایسه میانگین و آزمون اسپیرمن استفاده شده است) در راستای توسعه پایدار سکونت‏گاه‏های روستایی دهستان بشیوه پاطاق انجام گرفته است که اطّلاعات از روش میدانی (220پرسشنامه) واسنادی به دست آمده و نتایج حاکی ازآن است که، رابطه معنی داری بین فناوری اطّلاعات و ارتباطات و توسعه‏ی روستایی در سطح خیلی بالایی وجود داشت به‏طوری که روستای پاطاق با درجه توسعه یافتگی 674/0 در رتبه اول و روستای کوسه‏ها با درجه‏ی توسعه یافتگی 289/0 در رتبه اخر قرار گرفتند. که از دلایل عدم تاثیرگذاری می توان به موقعیّت بخش مورد مطالعه و سطح پایین سواد روستاییان و عدم امکانات کافی برای استفاده عموم از این فناوری شاره کرد. بنابراین، مسئولین اجرایی محدوده‏ی مورد مطالعه پیشنهاد می‏گردد اقدام به تاسیس دفتر فناوری اطّلاعات و ارتباطات در روستای ذکر شده کنند تا بدین وسیله شکاف ایجاد شده در توسعه یافتگی روستای مذکور نسبت به روستاهای دیگر برطرف شود.

علمی-پژوهشی

6. ارزیابی پتانسیل‌ها و توانمندی‌های شهرستان ماه‌نشان جهت احداث ژئوپارک با استفاده از مدل‌های کومانسکو‌‌‌‌‌‌‌‌

سروه شریفی؛ مهدی فیض اله پور؛ رامین کیامهر؛ افشین زهدی؛ جمشید عینالی

دوره 2، شماره 5 ، پاییز 1400، صفحه 83-101

چکیده

امروزه ژئوتوریسم راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایههای طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی ـ علمی، سبب توسعه توریستی یک منطقه میشود. ژئوپارک ناحیهای است با محدودههای ... بیشتر امروزه ژئوتوریسم راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایههای طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی ـ علمی، سبب توسعه توریستی یک منطقه میشود. ژئوپارک ناحیهای است با محدودههای کاملا تعریف شده و دارای مساحت کافی به منظور توسعه اقتصادی منطقه در آینده این محدوده شامل چندین پدیده جالب زمینشناسی(در ابعاد گوناگون و بدون در نظر گرفتن مقیاسها) با ترکیبی از ویژگی‏های علمی، کمیابی یا زیبایی پدیده، نمایش تاریخ زمینشناسی منطقه، نمایش فرایندهایی با ارزش زمینشنسی و باستانشناسی، بومشناسی، تاریخ یا فرهنگشناسی نیز ارزشمند هستند. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی تعدادی از ژئوسایتهای شهرستان ماهنشان (دودکش جن مادآباد، قلعه بهستان، معدن انگوران، کوه های رنگی آلاداغلار، کوه بلقیس، آبگیر خندقلو، دودکشهای جن قره دره انگوران،)جهت احداث ژئوپارک میباشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و از لحاظ ماهیت بصورت توصیفی ـ تحلیلی است. روش گردآوری دادهها از طریق پرشسنامه بوده و جامعهآماری پژوهش ۴۱ نفر از کارشناسان ذیربط میباشند. تجزیه و تحلیل دادهها نیز به دو صورت کمی و کیفی و با استفاده از مدل کومانسکو و نرم افزار SPSS انجام شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که شهرستان ماهنشان توانمندی و پتانسیل لازم جهت احداث ژئوپارک را دارد و ژئوسایتهای قلعه بهستان و دودکش جن مادآباد با کسب امتیازهای (64/0) و(61/0) در رتبههای اول و دوم قرار گرفتند و ژئوسایتهای کوههای رنگی آلاداغلار(۵۹۳/۰)، کوه بلقیس(۵۹۱/۰)، معدن انگوران(۵۵۷/۰)، دریاچه خندقلو(۵۳۴/۰) و دودکشهای جن قره دره انگوران(۵۲۸/۰) به ترتیب با امتیازهای بسیار نزدیک به هم در رتبههای بعدی هستند. بیش‏ترین امتیاز میانگینهای به دست آمده از دادهها مربوط به ارزش علمی و ارزش زیباییشناختی است.

1. فرا تحلیلی بر پژوهش‌های تاب‌آوری شهری در نشریات علمی پژوهشی جغرافیایی ایران

احمد پوراحمد؛ ابراهیم فرهادی؛ مریم سجودی؛ رامین قربانی؛ شاخوان عبدالله حسین

دوره 1، شماره 2 ، زمستان 1399، ، صفحه 1-19

چکیده

باوجود گذشت بیش از سه دهه از تحقیقات اولیه در مورد تاب‌آوری، هنوز این مفهوم فاقد در فراگیر و عملیاتی در حوزه‌های مختلف علمی و ازجمله مدیریت سوانح است. بسیاری از تناقض‌های موجود بر سر معنای تاب‌آوری ... بیشتر باوجود گذشت بیش از سه دهه از تحقیقات اولیه در مورد تاب‌آوری، هنوز این مفهوم فاقد در فراگیر و عملیاتی در حوزه‌های مختلف علمی و ازجمله مدیریت سوانح است. بسیاری از تناقض‌های موجود بر سر معنای تاب‌آوری از تمایلات شناختی، روش‌های متدولوژیک، تفاوت‌های مفهومی بنیادی موجود و همچنین دیدگاه‌هایی که بر تحقیق در سیستم‌های اکولوژیکی، اجتماعی یا ترکیبی از هر دو تمرکز می‌کنند ناشی می‌شود. شهر تاب‌آور شهری است که ظرفیت تحمل و پذیرش خطر پیش از فروپاشی سیستم را دارد. سیستم این شهر پویا و تغییرپذیر است. در زمان وقوع خطر، تغییرات را جذب می‌کند و بازهم به حالت تعادل بازمی‌گردد، این شهر توانایی برگشت به عقب و پذیرش تهدید را دارد. در سال‌های اخیر پژوهش در حوزه تاب‌آوری شهری در ایران در مجلات علمی‌پژوهشی جغرافیایی رو به افزایش بوده است و جامعه دانشگاهی با ضرورت پژوهش در این حوزه آشنا شده‌اند. ازاین‌رو این پژوهش با روش فراتحلیل (روشی سیستماتیک برای نیل به این اهداف با تحلیل آماری یافته‌های کمی حاصل از مطالعات مربوط به یک مسئله پژوهشی است) و باهدف شناسایی و دسته‌بندی مقالات پژوهشی نوشته‌شده در حوزه تاب‌آوری شهری در مجلات علمی‌پژوهشی جغرافیایی نگارش شده است؛ به‌طوری‌که پس از جست‌وجو و شناسایی مقالاتی که طی سال‌های اخیر مستقیماً به موضوع یادشده پرداخته‌اند، بافهم رویکردها و ماهیت آن‌ها، به بررسی ساختار مقالات شامل روش‌شناسی، شاخص‌ها، نمونه‌گیری، روش‌های جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و نتایج به‌دست‌آمده پرداختیم تا جنبه‌های مثبت و منفی واکاوی کنیم. نتیجه پژوهش‌ها حاکی از آن است که همه مقالات نوعی نظریه آزمایی بوده و منجر به نظریه‌سازی نشده است. هرچند که برخی از پژوهش‌ها الگوها و پیشنهادهای بسیار خوب و تازه‌ای را ارائه داده‌اند، باتوجه‌به ماهیت پژوهش‌ها نمی‌توان آن‌ها را در رده پژوهش‌های بنیادی و نظریه‌ساز قرارداد.

2. تحلیل اثرات فضای کسب و کار محلی در توسعه صنایع خانگی روستایی مورد مطالعاتی: دهستان غنی بیگلو شهرستان زنجان

محمدرضا رضوانی؛ مهدی چراغی

دوره 1، شماره 2 ، زمستان 1399، ، صفحه 85-99

چکیده

از آنجایی که در خلال سال‌های 92-1384 تعداد کسب و کارهای خانگی در روستاهای دهستان غنی بیگلو با رشد 4.5درصدی به 230 مورد رسیده است، از این رو هدف پژوهش حاضر تحلیل عواملی است که در فضای کسب و کار صنایع خانگی ... بیشتر از آنجایی که در خلال سال‌های 92-1384 تعداد کسب و کارهای خانگی در روستاهای دهستان غنی بیگلو با رشد 4.5درصدی به 230 مورد رسیده است، از این رو هدف پژوهش حاضر تحلیل عواملی است که در فضای کسب و کار صنایع خانگی در منطقه موردمطالعه مؤثر می‌باشند. برای انجام این کار ابتدا 8 روستا از مجموع 33 روستا به‌عنوان نمونه از بین الگوهای مکانی سکونتگاهی روستایی برگزیده شدند که تعداد 1614 خانوار در آنها ساکن می‌باشد و از این میان با فرمول کوکران و جدول مورگان 280 سرپرست خانوار به‌عنوان حجم نمونه محاسبه شدند. اطلاعات گردآوری شده دارای سه مقیاس نسبی، رتبه‌ای و فاصله‌ای می‌باشد که در دو سطح خانوار و روستا قابل‌تحلیل می‌باشند. تحلیل داده‌ها هم با نرم‌افزار spss و آزمون‌های مناسب پارامتریک و ناپارامتریک صورت گرفت و نتایج ذیل حاصل شدند: اغلب کسانی که به سمت کسب و کارهای خانوادگی روی آورده‌اند افراد با میانگین سنی بالا، کم‌سواد و یا زنان سرپرست خانوار بوده‌اند که بیشتر به سبب اجبار اقتصادی به این سمت سوق پیدا کرده‌اند و در این مسیر زمینه‌های کارآفرینی، خود مدیریتی و خانواده مدیریتی، ارتقاء و بهبود وضعیت کسب و کار کنونی، درخواست برای صدور مجوز و تشکیل تعاونی‌ها، درخواست برای دریافت تسهیلات و اعتبارات مالی، تلاش برای خلق ایده‌های جدید و تنوع شغلی و امثال آن را مورد توجه قرار نداده‌اند. پیشنهاد می‌شود که دهیاران و شورای اسلامی در حیطه اختیارات خود با فراهم‌آوردن زمینه برای رسمیت این کسب‌وکارها و تشکیل تعاونی‌ها و صندوق‌های اعتبارات خرد روستایی امکان بهبود وضعیت این کسب و کارها را فراهم آورند.

3. ارزیابی عملکرد شهریار در شبکه کلانشهری تهران

کرامت الله زیاری؛ رامین قربانی؛ فاطمه سادات کهکی؛ کیوان جمالی

دوره 1، شماره 1 ، پاییز 1399، ، صفحه 76-91

چکیده

در دنیای امروز اکثر برنامه‌ریزان و صاحب ‏نظران شهری در تلاش هستند تا با بکارگیری راهبردهای مناسب، مشکل‏ هایی نظیر تمرکزگرایی شدید، نابرابری‏ های منطقه ای و.. را در حوزه‏ های شهری حل کنند که در ... بیشتر در دنیای امروز اکثر برنامه‌ریزان و صاحب ‏نظران شهری در تلاش هستند تا با بکارگیری راهبردهای مناسب، مشکل‏ هایی نظیر تمرکزگرایی شدید، نابرابری‏ های منطقه ای و.. را در حوزه‏ های شهری حل کنند که در این میان توجه به توسعه و تقویت شهرهای میانی و شناخت توان‏ ها و قابلیّت‏ های این شهرها می‏تواند گره ‏گشای بسیاری از مسائل و مشکل ‏ها باشد. در همین راستا این پژوهش با شناخت توان‌ها و قابلیت‌های شهرهای میانی و تدوین اهداف و برنامه ‏ریزی‏ ها در راستای آن سعی دارد ضرورت توجه جدی و اساسی به این شهرها به منظور ساماندهی حوزه‏ه ای شهری را مشخص سازد. این نوشته از نظر هدف، کاربردی ـ توسعه‏ ای و با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است که پس از تشریح نقش و اهمیّت شهرهای میانی در شبکه ‏ی شهری با کمک روش کتابخانه ای و اسنادی، به بررسی توان‏ ها و چالش‏ های حال و پیش روی شهرستان شهریار به‏ عنوان یک شهر میانی و ترسیم هدف ‏ها و راه‏ه ای رسیدن به آن، با استفاده از نظر متخصصان و صاحب نظران می پردازد. بدین منظور برای بررسی موضوع از مدل Meta SWOT استفاده شده است. با بررسی شرایط پس از شناخت و تعیین توان‏ه ا و قابلیّت ‏های شهرستان شهریار و رقبای منطقه ‏ای آن، بر اساس یافته‏ های پژوهش، مؤلفه‏ ی فاصله‏ ی مناسب نسبت به دو کلان‏شهرِ تهران و البرز، مهم‏ترین مزیت شهریار معرفی شد؛ همچنین زیرساخت‏ های مناسب ارتباطاتی و مسکن مناسب، بالاترین تناسب استراتژیک را دارا هستند. از طرف دیگر مولفه‏ های بهبود و هماهنگی طرح‏ های بالادستی و افزایش سرمایه‏ گذاریِ بخش خصوصی دارای بالاترین قدرت تاثیرگذاری بوده و مؤلفه ‏های فاصله‏ی مناسب نسبت به تهران و البرز و ایجاد محیط کسب و کار در سطح شهرستان دارای بالاترین درجه‏ی ضرورت می‏ باشند.

4. مطالعه دمای سطح زمین شهر تبریز دررابطه‌با کاربری اراضی با استفاده از تصویر لندست 8

محمدعلی کوشش وطن؛ اکبر اصغری زمانی

دوره 2، شماره 3 ، بهار 1400، ، صفحه 49-58

چکیده

در فرایند شهری شدن، برنامهریزیِ مطلوبِ استفاده از اراضی بسیار مهم است. چرا که نحوه‏ی استفاده از اراضی تأثیرات قابل‌توجّهی را در رژیم دمایی شهر دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مطالعه‏ی دمای سطح ... بیشتر در فرایند شهری شدن، برنامهریزیِ مطلوبِ استفاده از اراضی بسیار مهم است. چرا که نحوه‏ی استفاده از اراضی تأثیرات قابل‌توجّهی را در رژیم دمایی شهر دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مطالعه‏ی دمای سطح زمین دررابطه‌ با کاربری اراضی بود. دادههای پژوهش شامل شیپ فایل کاربری اراضی و تصویر روز ماهواره لندست 8 در مسیر 168 و ردیف 32 به تاریخ 07/04/1399 میباشد. جهت استخراج دمای سطح زمین از نرمافزار ArcMap استفاده شد. همچنین، برای بررسی تفاوت در میانگین دما بین کاربریهای مختلف از آزمون کروسکال - والیس در نرمافزار SPSS بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که میانگین دمای شهر تبریز برابر با 41/28 درجه سانتیگراد و انحراف معیار 62/4 میباشد. همچنین، حداقل دمای آن برابر با 55/13 درجه سانتیگراد و بیش‏ترین دمای نیز آن برابر با 29/39 درجه سانتیگراد است. نتایج پژوهش به تفکیک کاربریهای مختلف نشان داد که فرودگاه شهر تبریز با میانگین دمای 81/33 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 81/1) دارای بیش‏ترین میانگین دمایی نسبت به سایر کاربریها میباشد. در ادامه، به ترتیب کاربریهای نظامی با میانگین دمای 22/32 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 52/2)، اراضی بایر با میانگین دمای 57/30 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 15/3)، کاربری صنعتی با میانگین دمای 51/30 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 71/2)، رودخانه با میانگین دمای 07/30 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 53/2)، فضای سبز با میانگین دمای 88/29 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 94/2)، اراضی در حال ساخت با میانگین دمای 62/25 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 22/3) و اراضی ساخته شده با میانگین دمای 61/23 درجه سانتیگراد (انحراف معیار 91/3) قرار دارند. همچنین، تفاوت دمای سطح زمین بین کاربریهای مختلف در سطح 000/0 معنیدار گردید که نشان از وجود تفاوت بین دمای کلاسههای مختلف کاربری دارد. بر اساس مقایسهها مشخص گردید که به جز میانگین دمای فضای سبز و رودخانه، بین میانگین دمای تمام کاربریها به لحاظ آماری تفاوت معنیداری وجود دارد.

5. نقش مقاوم سازی مساکن روستایی در بهبود کیفیّت کالبدی نواحی روستایی (مطالعه ‏ی موردی: دهستان قوچان عتیق)

حسین فراهانی؛ جمشید عینالی؛ مهری جهانسوزی

دوره 2، شماره 3 ، بهار 1400، ، صفحه 33-48

چکیده

مسکن کوچک‏ترین شکل تجسّم کالبدی استکه مهمترین معیار رضایتمندی از آن در استحکام بنا نمود می‌یابد. نیاز روستاها به مسکن مناسب سبب اجرای اقدامات از سوی ارگانهای دولتی مرتبط از جمله بنیاد مسکن ... بیشتر مسکن کوچک‏ترین شکل تجسّم کالبدی استکه مهمترین معیار رضایتمندی از آن در استحکام بنا نمود می‌یابد. نیاز روستاها به مسکن مناسب سبب اجرای اقدامات از سوی ارگانهای دولتی مرتبط از جمله بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در قالب اجرای طرح مقاومسازی مسکن روستایی طی چند دهه بعد از انقلاب شده است. مقاومسازی، اثرات گستردهای در مساکن روستایی داشته است. پژوهش حاضر به دنبال تعیین پیامد این برنامهها بر زندگی روستاییان و کیفیت کالبدی سکونتگاههای روستایی است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی میباشد. در راستایگردآوری اطّلاعات از روشهای کتابخانهای (فیشبرداری) و میدانی (پرسش‏نامه و مشاهده) بهره برده شده است. به‏منظور تجزیه و تحلیل اطّلاعات از روشهای آمار توصیفی و استنباطی (t تک نمونهای، ویلکاکسون و پیرسون) به کار گرفته شده است. دهستان مورد مطالعه مشتمل بر 44 روستا میباشد که از این تعداد 15 روستا به‏عنوان نمونه انتخاب گردید. تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسش‏نامه با استفاده از فرمول اصلاح شده کوکران 150 خانوار تعیین و پرسش‏نامهها به صورت نمونهگیری سهمیهای در سطح روستاهای دهستان توزیع شد. نتایج تحقیق نشان میدهد که بین مقاومسازی مساکن روستایی و پایداری کالبدی در منطقه‏ی مورد مطالعه رابطه معناداری با سطح اطمینان 99 درصد به میزان 277/0 و کیفیت مسکن با 262/0 وجود دارد و علاوه بر این نتایج تحلیل گذشتهنگر مبین تفاوت کاملاً معنادار در دوره قبل و بعد از مقاومسازی در بهبود کیفیّت مسکن و پایداری کالبدی در منطقه‏ی مورد مطالعه مشاهده شده است. مقاومسازی مسکن روستایی ضمن افزایش مقاومت بنا و کاهش آسیبپذیری آن در برابر مخاطرات طبیعی؛ بهبود کیفیّت کالبدی در سطح روستاهای محدوده‏ی مورد مطالعه را در پی داشته است.

تعداد دوره‌ها	2
تعداد شماره‌ها	4
تعداد مقالات	59
تعداد مشاهده مقالات	2237
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	2588
تعداد پذیرش	24
تعداد عدم پذیرش	35
متوسط زمان داوری(روز)	23
درصد پذیرش	30 درصد
متوسط زمان انتشار(بعد از پذیرش)	38 روز
تعداد پایگاه‌های نمایه شده	8
کشور محل چاپ	ایران
وضعیت چاپ	الکترونیکی
نوبت‌های چاپ	فصلنامه
زبان مجله	فارسی- چکیده انگلیسی
شکل دریافت مقاله	فقط از طریق سامانه
هزینه چاپ	ندارد
دسترسی رایگان و آزاد به مقالات	بلی
استفاده از سامانه مشابهت یاب	بلی(سمیم نور)

چشم انداز مطالعات شهری و روستایی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 2 (1400)

دوره 1 (1399)

1. تحلیل روش شناسی مطالعات جغرافیا در ایران،نقدی بر کمی گرایی افراطی

چکیده

2. بررسی تغییرات تراکم‌های ساخت و ساز در کلان شهرهای ایران(مطالعه موردی شهرک زعفرانیه کلانشهر تبریز)

چکیده

3. تبیین بازاریابی محلی در نواحی روستایی با بکارگیری مؤلفه های مؤثر در مدلسازی ساختاری تفسیری

چکیده

4. غربالگری اهمیت محیط‌زیستی اثرات و پیامدهای اقدامات راهبردی توسعه روستایی بر مبنای رویکرد SEA مورد: اقدام راهبردی توسعه اقتصادی منطقه 2 برنامه‌ریزی استان خوزستان

چکیده

5. نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی مطالعه موردی: (روستاهای دهستان بشیوه پاطاق استان کرمانشاه)

چکیده

6. ارزیابی پتانسیل‌ها و توانمندی‌های شهرستان ماه‌نشان جهت احداث ژئوپارک با استفاده از مدل‌های کومانسکو‌‌‌‌‌‌‌‌

چکیده

1. فرا تحلیلی بر پژوهش‌های تاب‌آوری شهری در نشریات علمی پژوهشی جغرافیایی ایران

چکیده

2. تحلیل اثرات فضای کسب و کار محلی در توسعه صنایع خانگی روستایی مورد مطالعاتی: دهستان غنی بیگلو شهرستان زنجان

چکیده

3. ارزیابی عملکرد شهریار در شبکه کلانشهری تهران

چکیده

4. مطالعه دمای سطح زمین شهر تبریز دررابطه‌با کاربری اراضی با استفاده از تصویر لندست 8

چکیده

5. نقش مقاوم سازی مساکن روستایی در بهبود کیفیّت کالبدی نواحی روستایی (مطالعه ‏ی موردی: دهستان قوچان عتیق)

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

دانشگاه زنجان

ابر واژگان