پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی - مقالات آماده انتشار

سنجش میزان رضایت مندی از کیفیت محیط شهری از دیدگاه شهروندان (مطالعه موردی: منطقه 5 شهرداری کلان‌شهر تبریز)

کریم حسین زاده دلیر؛ زهرا رسول زاده؛ هادی محمدخانلی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 1-15

چکیده

در دهه های اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یک بحث تخصصی و عمومی در جامعه تبدیل شده است و توجه مردم از اهداف مادی، به ماهیت زندگی در مجموعه‌های ناکارآمد شهری معطوف شده است آنچه در این میان واضح است، آن است ... بیشتر در دهه های اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یک بحث تخصصی و عمومی در جامعه تبدیل شده است و توجه مردم از اهداف مادی، به ماهیت زندگی در مجموعه‌های ناکارآمد شهری معطوف شده است آنچه در این میان واضح است، آن است که تمام مشکلات شهری یک مولفه کیفیت محیطی دارند، به عبارت دیگر بسیاری از مشکلات محیطی به سرعت به مشکلات شهری تبدیل خواهد شد. به همین دلیل در سال‌های اخیر توجه به ایجاد پایداری محیطی و کیفیت محیط شهری مطلوب، کیفیت زندگی و اجتماعات سالم باعث توجه بیشتر به ابعاد کیفیتی در محیط‌های شهری شده است. در این تحقیق کیفیت محیط شهری منطقه 5 شهرداری تبریز مورد سنجش قرار گرفته است. رویکرد پژوهش حاضر اکتشافی (در دو سطح توصیفی و تحلیلی) و تکنیک پیمایشی بوده است. با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه محله‌های مورد مطالعه 380 نفر در نظر گرفته شد. با استفاده از آزمون T تک نمونه ای کیفیت محیط شهری مورد سنجش قرار گرفت و در مرحله بعد با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی رگرسیون چندگانه، شاخص های تاثیرگذار بر کیفیت محیط شهری منطقه مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج آزمون T تک نمونه‌ای نشان داد که از نظر ساکنان، کیفیت محیط شهری منطقه 5 شهردار تبریز در سطح بالایی قرار ندارد و رضایت بالایی از کیفیت محیط شهری منطقه در میان ساکنان وجود ندارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که در سطح ویژگی‌های کالبدی– فضایی، در منطقه 5 شهرداری تبریز زیر شاخص سازمان دسترسی و راه‌ها دارای بیشترین تاثیر (0.518=B) را بر میزان رضایت شهروندان دارا می باشد. در سطح ویژگی های کارکردی - خدماتی، زیر شاخص خدمات رفاه اجتماعی (0.531=B) دارای بیشترین تاثیر می‌باشند. در سطح ویژگی های محتوایی، زیر شاخص سلامت محیطی (0.680=B) و (0.627=B) بیشترین تاثیر را دارند.

تحلیل تاثیرات تحریم های اقتصادی بر کیفیت زندگی روستاییان (مطالعه موردی: روستاییان ساکن در بخش مرکزی شهرستان کاشمر)

میترا یاراحمدی؛ حمداله سجاسی قیداری

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، ، صفحه 1-24

چکیده

ارتقاء و توسعه کیفیت زندگی روستاییان به عنوان عاملی در جهت افزایش رفاه، کاهش نابرابری های روستا - شهری و دستیابی به توسعه پایدار روستایی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این درحالی است که تحریمهای اقتصادی ... بیشتر ارتقاء و توسعه کیفیت زندگی روستاییان به عنوان عاملی در جهت افزایش رفاه، کاهش نابرابری های روستا - شهری و دستیابی به توسعه پایدار روستایی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این درحالی است که تحریمهای اقتصادی ابعاد مختلف زندگی مردم ایران از جمله روستاییان را تحت تاثیر قرار داده است. لذا پژوهش حاضر با هدف تحلیل تاثیر تحریم های اقتصادی (سال های 1397 تا 1399) بر کیفیت زندگی روستاییان شهرستان کاشمر انجام پذیرفته است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت، از نوع پژوهشهای کمی، از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و از جهت روش، در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی به شمار می‌آید. اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش با بهره گیری از مطالعات اسنادی و پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری گردید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (951/0) محاسبه شد. جامعه آماری پژوهش شامل روستاییان ساکن در 13 روستای، بخش مرکزی شهرستان کاشمر می باشد که با استفاده از فرمول کوکران و سطح خطای 05/0، تعداد 369 خانوار به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شده است. یافته‌های پژوهش با توجه به سطح معناداری 00/0 کلیه شاخص ها در آزمون T تک نمونه‌ای، بیانگر آن است که تحریم های اقتصادی تاثیرات قابل توجهی بر ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی روستاییان برجای گذاشته است. همچنین مقادیر میانگین ها نشان می دهد که به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر تحریم ها در بعد ذهنی مربوط به شاخص های امید به آینده (02/4) و رضایت از زندگی (81/3) و در بعد عینی بیشترین تاثیر بر توانایی پس انداز (43/4) و قدرت خرید (39/4) روستاییان و کمترین تاثیر بر شاخص بهداشت و سلامت (78/3) می باشد. همچنین نتایج حاصل از مدل شاخص انتخاب ارجحیت( psi)، با توجه به امتیاز نهایی به ترتیب روستای تربقان(095/3) و جردوی(416/2)، بیشترین و کمترین میزان تاثیر را از تحریم های اقتصاد ی پذیرفته است.

ارتقای درون‌زایی اقتصاد در بستر مؤلفه‌های اقتصاد دانش‌بنیان در پهنه سرزمین ایران

محمد غفاری فرد؛ مهدی صادقی شاهدانی؛ صفی الله حمیدی

دوره 4، شماره 13 ، آبان 1402، ، صفحه 1-17

چکیده

درون‌زا ساختن واحدهای اقتصادی یکی از اهداف توسعه پایدار است که می‌تواند در مقابل بحران‌ها و تکانه‌های خارجی اقتصاد را باثبات نگه دارد. استفاده از ظرفیت دانش در اقتصاد و بسترسازی اقتصاد جهت تجاری‌سازی ... بیشتر درون‌زا ساختن واحدهای اقتصادی یکی از اهداف توسعه پایدار است که می‌تواند در مقابل بحران‌ها و تکانه‌های خارجی اقتصاد را باثبات نگه دارد. استفاده از ظرفیت دانش در اقتصاد و بسترسازی اقتصاد جهت تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان در یک بستر رقابتی و خلاقانه به‌عنوان عامل مهم اثرگذار بر قدرت افزایی اقتصاد شناخته شده است و می‌تواند اقتصاد منطقه را به سطحی برساند که با اتکا به منابع داخلی، مخارج خود را تأمین نماید. در این پژوهش آثار اقتصاد دانش‌بنیان بر درون‌زایی اقتصاد استان‌های ایران طی دوره زمانی 1390-1398 و با روش حداقل مربعات اصلاح شده پانلی از طریق برنامه ایویوز مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده شده است. با استفاده از روش موریس و زیر شاخص‌های اقتصاد دانش‌بنیان شاخص ترکیبی ان محاسبه و بر اساس توان درامد مالیاتی استان‌ها شاخص درون‌زایی اقتصاد محاسبه شده است پس از انجام آزمون‌های کایو، لیمر و هاسمن جهت تعیین روابط بلندمدت، پانلی بودن مدل و تعیین اثرات ثابت و تصادفی بودن ضرایب، مدل برآورد شده است نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با یک درصد افزایش در شاخص ترکیبی اقتصاد دانش‌بنیان درون‌زایی اقتصاد استان‌های ایران بهاندازه 0.44 درصد افزایش می‌دهد. افزایش در بهره‌وری نیروی کار و مخارج دولت درون‌زایی اقتصادی استان‌های ایران را افزایش می‌دهد هرچند افزایش نرخ تورم این روند را کاهش می‌دهد. همچنین مؤلفه‌های تشکیل دهنده اقتصاد دانش‌بنیان نیز نشان می‌دهد که با یک در صد افزایش در شاخص آموزش درون‌زایی اقتصادی به‌اندازه 0.2درصد افزایش می‌کند. با یک درصد افزایش شاخص اطلاعات، درون‌زایی اقتصادی به‌اندازه 0.55درصد افزایش می‌دهد و با یک درصد افزایش شاخص نوآوری، درون‌زایی اقتصادی به‌اندازه 0.091 درصد افزایش می‌یابد. بنابراین سیاست‌گذاران منطقه‌ای جهت ارتقای توان داخلی استان‌های مختلف کشور می‌بایست توجه بیشتری به مؤلفه‌های اقتصاد دانش‌بنیان از جمله ارتقای مشوق‌های اقتصادی، توسعه مهارت‌های آموزشی در مدارس و توسعه مراکز مهارتی به همراه افزایش بهره‌وری نیروی کار و تمرکززدایی مالی در مخارج از دولت مرکزی به استان‌ها را در دستور کار خود قرار دهند.

ضرباهنگ کاوی پیشرانهای کلان موثر بر پایداری زیرپوست شهر (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر زنجان)

علی شماعی؛ محمد تقی حیدری؛ حسین طهماسبی مقدم

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 16-31

چکیده

ساخت فضایی شهرها به مثابه‌‏ی یک پیاز؛ اگر چه از بیرون ساده به نظر می رسد، امّا در حقیقت به خاطر داشتن لایه های زیاد، فریبنده است. اگر هر لایه به طور جداگانه بررسی شود، یک کل را از دست داده ‏ایم. در مطالعه ... بیشتر ساخت فضایی شهرها به مثابه‌‏ی یک پیاز؛ اگر چه از بیرون ساده به نظر می رسد، امّا در حقیقت به خاطر داشتن لایه های زیاد، فریبنده است. اگر هر لایه به طور جداگانه بررسی شود، یک کل را از دست داده ‏ایم. در مطالعه ‏ی ساخت فضایی بافت‏ های فرسوده و محتوای آن(وضعیت پایداری) نیز ، علل و عوامل موجده آن نبایستی فقط از یک زاویه نگاه شود. پژوهش حاضر می کوشد پالیسی های کلان موثر بر وضعیت ساخت موجود بافت فرسوده‏ ی شهر زنجان را درک و میزان اثرات آن بر وضعیت را، مورد واکاوی قرار دهد. برای دست‏یابی به هدف فوق به طرق بانک‏ کاوی منابع کتابخانه ‏ای و مشاهده ‏ی میدانی(مصاحبه با سرپرستان خانوار ساکن بافت"491" نفر و خبرگان و متخصّصین امر"30 نفر") مواد مورد نیاز تحقیق جمع آوری و با استفاده از از نرم افزارهای« ArcGis, lisrel » فراوری می‏گردد. نتایج تحلیل نشان داد عوامل ساختاری کلان اقتصادی با ضریب معنی‌داری 9.99 وضریب تاثیر 0.92 به میزان بیش‏تری ساخت فضایی بافت فرسوده شهر زنجان را تبیین می‌نماید. به‏ عبارتی؛ ساختار اقتصادی متمرکز و دولت ‏گرا اقتصاد نفت و تاثیر آن بر تحوّلات فضایی شهر و تخصیص فضایی منابع مالی به صورت یکپارچه، توانسته بیش‏ترین ضریب تاثیر را در ساخت فضایی موجود بافت فرسوده شهر زنجان داشته باشد. همچنین عوامل کلان کالبدی در مرحله‏ی بعدی تاثیر قرار داشته و ساخت فضایی چند لایه ‏ی بافت فرسوده‏ی زنجان را تبیین می نمایند. نوسازی پوسته ‏ی اول بلوک‏ه ای ساختمانی در حاشیه ‏ی معابر اصلی با تکیه بر فضاهای تجاری ختم می‏گردد. عرض معابر و مصوبات تشویقی نوسازی بافت قدیم؛ امکان بلندمرتبه سازی و گسترش ارتفاعی واحدهای ساختمانی را فراهم نموده و نتیجه ‏ی امر، ایجاد لفافه ‏های فضایی جدید و کاملا متضاد با پوسته ‏های دوم و سوم بافت می باشد.

گردشگری روستایی و اثرات اقتصادی آن بر جوامع میزبان(مورد مطالعه: روستاهای گردشگرپذیر شهرستان رضوانشهر)

نازنین نعیم آبادی؛ فرهاد جوان؛ سیروس حجت شمامی

دوره 4، شماره 13 ، آبان 1402، ، صفحه 18-31

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی گردشگری روستایی و اثرات اقتصادی آن بر جوامع میزبان روستاهای گردشگرپذیر شهرستان رضوانشهر انجام شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع کمی و از نظر هدف، کاربردی می‌باشد. جامعه ... بیشتر پژوهش حاضر با هدف بررسی گردشگری روستایی و اثرات اقتصادی آن بر جوامع میزبان روستاهای گردشگرپذیر شهرستان رضوانشهر انجام شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع کمی و از نظر هدف، کاربردی می‌باشد. جامعه آماری در این پژوهش ساکنین روستاهای گردشگرپذیر در شهرستان رضوانشهر تشکیل داده‌اند، در این راستا نمونه‌گیری در منطقه مورد مطالعه به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله استفاده شد، به گونه‌ای که سه تیپ روستاهای ناحیه (جلگه‌ای، ساخلی و کوهپایه‌ای) شناسایی شدند. سپس با روش سهیمه‌ای تعداد روستاهای نمونه به تفکیک بخش و دهستان تعیین شد. در نهایت تعداد 380 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل ماتریس تعاملی استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای نشان داد، که میزان اثرات مثبت اقتصادی در چهار شاخص (درآمد، اشتغال، قیمت زمین، سرمایه‌گذاری) از دیدگاه جامعه میزبان زیاد بوده، و به نسبت آن میزان اثرات منفی اقتصادی از جمله: (ایجاد شکاف و اختلاف درآمدی بین ساکنان، افزایش میزان استفاده از کالاهای تحملی و لوکس، فصلی شدن درآمد خانوارهای روستایی، تقویت شغل-های کاذب، تغییر کاربری‌های زمین برای اهداف و فعالیت‌های گردشگری، سوداگری زمین، بالا رفتن قیمت زمین، بالا رفتن میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری )، در روستاهای گردشگرپذیر زیاد می‌باشد. در ادامه نیز نتایج مدل ماتریس تعاملی نیز نشان داد، شاخص اشتغال با قدرت نفوذ (4) بیشترین تاثیرپذیری و شاخص قیمت زمین و سرمایه‌گذاری با قدرت نفوذ (2)، کمترین میزان تاثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده‌اند. به عبارت دیگر، شاخص اشتغال در سطح اول همانند سنگ بنای زیربنای مدل عمل می‌کند، در ادامه نیز نتایج مدل ماتریس تعاملی نیز نشان داد، شاخص اشتغال با قدرت نفوذ (4) بیشترین تاثیرپذیری و شاخص قیمت زمین و سرمایه‌گذاری با قدرت نفوذ (2)، کمترین میزان تاثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده‌اند. به عبارت دیگر، شاخص اشتغال در سطح اول همانند سنگ بنای زیربنای مدل عمل می‌کند،شاخص درآمد در سطح دوم، و شاخص‌های قیمت زمین و سرمایه‌گذاری در سطح سوم مدل قرار گرفته‌اند.

واکاوی تاثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه

نبی موسی زاده؛ جعفر توکلی

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، ، صفحه 25-47

چکیده

ویروس کرونا و آثار و پیامدهای آن، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را با چالش‌های زیادی مواجه کرده‌است، که کشورها اقدامات و روش‌های مختلفی را به منظور جلوگیری از اشاعه بیشتر این ویروس انجام داده‌اند، این ... بیشتر ویروس کرونا و آثار و پیامدهای آن، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را با چالش‌های زیادی مواجه کرده‌است، که کشورها اقدامات و روش‌های مختلفی را به منظور جلوگیری از اشاعه بیشتر این ویروس انجام داده‌اند، این روش‌ها موجب عدم عرضه به موقع محصولات روستایی و اخلال در بازاریابی شده‌است که در نهایت موجب اثرگذاری بر زنجیره‌تامین محصولات روستاییان گردیده‌است، استان کرمانشاه به دلیل شرایط اقلیمی متنوع و قابلیت‌های بالقوه منابع طبیعی، به عنوان یکی از استان‌های مهم کشور در زمینه تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌شود که حدود 30 درصد از شاغلین استان در بخش کشاورزی فعالیت دارند، بر این اساس هدف اساسی پژوهش حاضر واکاوی تأثیر شیوع پاندمی کووید19 بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای استان کرمانشاه می‌باشد تا اثرات کرونا بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای مورد بررسی شناسایی شود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه‌ ‌ای- کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می‌گیرد که با روش تئوری بنیانی صورت گرفته و برای نمونه‌گیری از نمونه‌‌گیری هدفمنداز نوع نمونه‌گیری گلوله‌برفی استفاده شده‌است، مشارکت‌کنندگان شامل 40 نفر از مقامات محلی می‌باشد، مصاحبه با مقامات محلی به صورت تمام‌شماری و جمع آوری داده‌ها تا رسیدن به اشباع نظری داده‌ها ادامه پیدا کرد، داده‌ها از طریق سوالات مصاحبه نیمه ساختار‌یافته جمع‌آوری و برای مدیریت آن‌ها و کد‌بندی اسناد، از نرم افزار مکس‌کیودا استفاده و در نهایت تحلیل انجام ‌شده‌است. یافته‌های پژوهش منجر به شناسایی 117 مقوله و 6 طبقه با عناوین: تامین نهاده، وضعیت تولید، مشکلات تولید، وضعیت فروش محصولات، مشکلات فروش محصولات، بازاریابی محصولات و 1 طبقه گسترده: زنجیره‌تامین شد. شیوع کرونا منجر به اثر گذاری بر زنجیره تامین محصولات کشاورزی روستاهای مورد بررسی گردیده‌است که در این راستا مواردی نظیر افزایش هزینه و کمبود مواردی همچون سم،کود، کارگر و ماشین آلات. حمل و نقل و عدم فروش الکترونیکی محصولات، حاکمیت بازار و روش‌های سنتی فروش، عدم انجام اقدامات خاص، عدم پیدا کردن راه جدید برای فروش، افزایش و کاهش فروش و تولید بعضی از محصولات و... شناسایی شد، برنامه‌ریزی و اقدام در راستای اثرات شناسایی شده می‌تواند به بهبود وضعیت زنجیره تامین محصولات روستاییان در پاندمی کرونا کمک نماید.

تحلیل ساختار و توسعه فضایی-کالبدی پراکنده رویی شهر لامرد

اکبر کیانی؛ فرضعلی سالاری سردری

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 32-48

چکیده

امروزه با توجّه به رشد جمعیّت و توسعه‏ی فیزیکی- کالبدی شهرها، ساختار و فرم فضایی توسعه‏ی شهری از اهمیّت فراوانی برخوردار است و شهر فشرده، الگوی مدیریت و توسعه‏ی شهری شهرهای فردا و رشد هوشمند میباشد. ... بیشتر امروزه با توجّه به رشد جمعیّت و توسعه‏ی فیزیکی- کالبدی شهرها، ساختار و فرم فضایی توسعه‏ی شهری از اهمیّت فراوانی برخوردار است و شهر فشرده، الگوی مدیریت و توسعه‏ی شهری شهرهای فردا و رشد هوشمند میباشد. یکی از عوامل پایداری شهرها، ارتباط بین شکل و فرم فیزیکی شهر (ساختار فضایی- کالبدی) می باشد. این مقاله به بررسی وضعیّت و شاخصهای عمده در فرم شهر پایدار و عوامل موثّر و متاثّر آن میپردازد و محاسن و معایب فرم پراکنده شهر لامرد (ساختار، فرم و توسعه فضایی شهر) مورد بررسی قرار خواهد داد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بوده و روش گردآوری دادهها به صورت کتابخانهای میباشد و جمعآوری اطّلاعات شاخصهای پراکندهرویی از طریق اطّلاعات شناختی - عملکردی و مطالعه طرح جامع و تفصیلی شهر استخراج شده است. برای نیل به اهداف تحقیق، با بررسی مطالعات گذشته و با بهرهگیری از پارامترهای لازم و تأثیرگذار با تحلیل تراکم شهری شهر لامرد و چگونگی و علل توسعه شهری پراکنده و گسترده شهر را تبیین نمایم. در پایان به ارزیابی عینی و کیفی، تحلیل و مقایسهی نظریههای مرتبط با فرمهای پایدار شهری و تفاوتها و اشتراکهای آنها و در نهایت جنبههای عملکردی و نتایج و پیامدهای عملی و واقعی نظریهها با وضعیت شهر میپردازد و در انتها راهکارهایی ارائه خواهد گردید. بر اساس بررسیها و تحلیلهای صورت گرفته در سال های 1345-85، مساحت شهر لامرد، حدود 6 برابر و جمعیّت آن 5 برابر افزایش یافته است. طی این سال ها، تراکم ناخالص جمعیتی شهر، از 3/131 نفر به 1/30 نفر در هکتار کاهش یافته است. عدم کاهش شدید تراکم ناخالص جمعیّتی در سالهای متفاوت، بیان‏گر گستردگی بیش از حد شهر و خالی ماندن فضاهای زیاد و غیرفعّال سطوح شهری در محدوده‏ی شهر لامرد و در نهایت توسعه افقی و گسترده –پراکنده محلات شهر لامرد میباشد که این امر باعث ناپایداری شهری در توزیع بهینه خدمات و دسترسی به امکانات برای ساکنان شهر و افزایش هزینههای زیرساختی و اتلاف انرژی شده است. تراکم خالص مسکونی در سال85 برابر با 85/85 نفر در هکتار و در سال 95 برابر با 73 نفر در هکتار و تراکم جمعیتی برابر با 29 نفر در هکتار میباشد.

تبیین اثرات مهاجرت معکوس بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستاهای محال انزل شهرستان اورمیه سال 1400-1396

شریفه جعفرمدار قره‌باغ؛ سیمین ارمغان؛ تهمینه دانیالی

دوره 4، شماره 13 ، آبان 1402، ، صفحه 32-52

چکیده

مهاجرت معکوس یکی از عوامل مهم تغییر دهنده فضای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی روستاها و شهرها در دوران کنونی است و باعث تغییر در وضعیت زندگی روستاهای مهاجرپذیر می گردد، چرا که در دوران کنونی و با توجه ... بیشتر مهاجرت معکوس یکی از عوامل مهم تغییر دهنده فضای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی روستاها و شهرها در دوران کنونی است و باعث تغییر در وضعیت زندگی روستاهای مهاجرپذیر می گردد، چرا که در دوران کنونی و با توجه به وضعیت بحرانی شهرها از لحاظ های اقتصادی، زیستی، سلامتی و ... مردم در حال برگشت مجدد به سمت روستاها بوده و برای اینکه زندگی به دور از ترافیک و سر و صدای شهر را داشته باشند، در روستاها با خرید باغ و خانه سکونت کرده و به زندگی خویش ادامه می دهند و هم چنین سعی در تولید اقلام مصرفی خود در راستای صرفه جویی اقتصادی در معیشت خانواده هستند. هدف تبیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم مهاجرت معکوس بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستاهای شهرستان اورمیه (محال انزل) در استان آذربایجان غربی طی سالهای 1400-1396 بود. طرح پژوهشی، توصیفی تحلیلی بود. جامعه آماری پژوهش، 944 خانوار از شهر برگشته به روستاهای محال انزل بودند که از این تعداد، 275 خانوار با روش نمونه‌گیری سهمیه‌ای انتخاب و به پرسشنامه ها به صورت تصادفی پاسخ دادند. داده‌ها با پرسشنامه، محقق ساخته که با پایایی 818/0 جمع‌آوری و با نرم افزارهای (SPSS-V.28) و (Lisrel-V.10) تجزیه و تحلیل شدند. پرسشنامه پژوهش دارای روایی تحلیل عاملی اکتشافی (847/0) و تحلیل عاملی تاییدی، مورد قبول بود. نتایج نشان داد بین مهاجرت معکوس، توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (P≤0.01). مهاجرت معکوس دارای تاثیر مستقیم و مثبت بر توسعه اقتصادی (69/0)، توسعه اجتماعی (70/0) و توسعه فرهنگی (28/0) بوده و هم چنین مهاجرت معکوس دارای تاثیر غیرمستقیم و مثبت (39/0) بر توسعه فرهنگی از طریق توسعه اجتماعی بود (P≤0.01). مسئولین امر باید با بررسی تاثیرهای مثبت مهاجرتهای معکوس به روستاها، با تدوین قوانین جدید و با حفظ کالبد روستایی باعث توسعه و درآمدزایی روستاها و روستاییان در راستای بهبود وضعیت شغلی، درآمدی و معیشتی برای همه مردم به خصوص اهالی روستاهای مهاجرپذیر شوند.

تورم اقتصادی و رخنه معیشتی در فضاهای پیراشهر بیرجند

محمد حجی پور؛ طاهره رضائی؛ محمود فال سلیمان

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، ، صفحه 47-60

چکیده

یکی از چالش‌های همیشگی و تشدید شده در برابر نظام سیاسی و مدیریتی ایران تورم بوده است. تلاش‌های زیادی تاکنون برای شناسایی علل آن و همچنین فائق آمدن بر آن از جانب محققین و دست‌اندرکاران نظام اجرایی این ... بیشتر یکی از چالش‌های همیشگی و تشدید شده در برابر نظام سیاسی و مدیریتی ایران تورم بوده است. تلاش‌های زیادی تاکنون برای شناسایی علل آن و همچنین فائق آمدن بر آن از جانب محققین و دست‌اندرکاران نظام اجرایی این کشور صورت گرفته است؛ در این میان، درک عواقب و پیامدهای تورم در ابعاد مختلف فضاهای جغرافیایی از کوشش‌هایی خطیری است که می-تواند به تدوین برنامه‌های کاربردی برای مواجهه عقلائی با شرایط تورمی منجر شود. سکونتگاه‌های پیراشهری و تحولات آن، عرصه مشهودی برای رخنمود فضایی تورم در هر منطقه جغرافیایی است. بدینسان مقاله پیش رو به بررسی و تحلیل اثرات تورم اقتصادی بر معیشت سکونتگاه‌های پیراشهر بیرجند پرداخته است. این تحقیق توصیفی – تحلیلی است که در بررسی‌ها از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است. نتایج نشان داد تورم سال‌های 1401-1397 با اثرگذاری بر بعد مالی سبب شده تا رخنه‌ای اساسی در سرمایه‌های معیشتی ساکنین بوجود آورد. به طوری که منجر شده تا پس‌انداز خانوارها به شدت کاهش یافته و از سوی دیگر شاهد افزایش بدهی‌ هر خانوار باشیم. از این رو تعداد زیادی از خانوارها برای جبران بار مالی تورم بر اقتصاد خانوار، جابجایی فضایی از شهر بیرجند به مقصد پیراشهر را برگزیده‌اند. همچنین اختلاف اثر تورم بر میانگین کلی ابعاد معیشت پایدار بین روستاهای مختلف نیز معنادار بوده که بیانگر تفاوت مکانی اثر تورم بر خدشه معیشت پایدار فضا است.یکی از چالش‌های همیشگی و تشدید شده در برابر نظام سیاسی و مدیریتی ایران تورم بوده است. تلاش‌های زیادی تاکنون برای شناسایی علل آن و همچنین فائق آمدن بر آن از جانب محققین و دست‌اندرکاران نظام اجرایی این کشور صورت گرفته است؛ در این میان، درک عواقب و پیامدهای تورم در ابعاد مختلف فضاهای جغرافیایی از کوشش‌هایی خطیری است که می-تواند به تدوین برنامه‌های کاربردی برای مواجهه عقلائی با شرایط تورمی منجر شود. سکونتگاه‌های پیراشهری و تحولات آن، عرصه مشهودی برای رخنمود فضایی تورم در هر منطقه جغرافیایی است. بدینسان مقاله پیش رو به بررسی و تحلیل اثرات تورم اقتصادی بر معیشت سکونتگاه‌های پیراشهر بیرجند پرداخته است. این تحقیق توصیفی – تحلیلی است که در بررسی‌ها از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است. نتایج نشان داد تورم سال‌های 1401-1397 با اثرگذاری بر بعد مالی سبب شده تا رخنه‌ای اساسی در سرمایه‌های معیشتی ساکنین بوجود آورد. به طوری که منجر شده تا پس‌انداز خانوارها به شدت کاهش یافته و از سوی دیگر شاهد افزایش بدهی‌ هر خانوار باشیم. از این رو تعداد زیادی از خانوارها برای جبران بار مالی تورم بر اقتصاد خانوار، جابجایی فضایی از شهر بیرجند به مقصد پیراشهر را برگزیده‌اند. همچنین اختلاف اثر تورم بر میانگین کلی ابعاد معیشت پایدار بین روستاهای مختلف نیز معنادار بوده که بیانگر تفاوت مکانی اثر تورم بر خدشه معیشت پایدار فضا است.

بررسی نقش بازارهای روز عرضه ی محصولات روستایی در تقویت روابط شهر و روستا (نمونه موردی: شهر رشت)

مجید یاسوری؛ مریم سجودی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 49-62

چکیده

شهر رشت به ‏عنوان یکی از مراکز قوی برای حوزه‏ های پیرامونی و بلافصل خود نقش ویژه‏ای در توسعه‏ ی اقتصاد روستایی استان گیلان و حتی استان‏ های هم‏جوار داشته است. این پژوهش با ارائه ‏ی فرضیه ‏هایی ... بیشتر شهر رشت به ‏عنوان یکی از مراکز قوی برای حوزه‏ های پیرامونی و بلافصل خود نقش ویژه‏ای در توسعه‏ ی اقتصاد روستایی استان گیلان و حتی استان‏ های هم‏جوار داشته است. این پژوهش با ارائه ‏ی فرضیه ‏هایی و باتوجّه به شاخص‏ه ای موثّر در تعیین تعامل کارامد مابین نقاط روستایی- شهری، سعی در تعیین سهم و نقش شهر رشت در توسعه ‏ی اقتصاد روستایی و تقویّت روابط شهر و روستا استان دارد. جهت تعیین تکرار مداوم عرضه و فروش محصولات از سوی روستاییان و واسطه‏ گران همچنین تقویّت اقتصاد خانوار روستایی با استفاده از «روش آزمون T» استفاده شده است؛ همچنین با استفاده از معادله ‏ی «رگرسیون» و بررسی معناداری شیب رگرسیونی رضایت‏مندی از نگاه فروشندگان و یا عرضه کنندگان محصولات و در نهایت از روش «رگرسیون» خطی چندگانه برای بررسی ابعادکالبدی-فضایی واجتماعی شهر رشت بر متغیّر ملاک رضایت دست‏فروشان محلی استفاده شده است. یافته ‏های پژوهش نشان می ‏دهد شهر رشت به دلایلی چون فاصله‏ ی نزدیک و امکان برقراری ارتباط سهل با روستاها و حوزه‏ه ای جدانشدنی خود، وجود محصول مازاد در روستاهای استان، نیاز به درآمد و نداشتن شغل دیگر توسط بسیاری از روستاییان، انگیزه‏ هایی چون دست‏یابی به سود بیش‏تر، تمایل و رغبت مردم شهر رشت به استفاده از محصولات کشاورزی، دامی و لبنی با کیفیت و... مورد توجه بسیاری از روستاییان بوده است. مقایسه‏ ی دو گروه (دست‏فروشان دائمی و متناوب و دوره‏ای) توسط آماره آزمون T برابر 46/8 شده و اختلاف معناداری بین گروه‏ ها از لحاظ رونق اقتصادی برحسب میزان دست‏فروشی محصولات کشاورزی در شهر رشت مشاهده می ‏شود. همچنین میزان ضریب هم‏بستگی بین رضایت و رونق اقتصادی دست‏فروشان محصولات کشاورزی در رشت برابر 425/0 شده که با ضریب اطمینان 95درصد این فاکتورها با هم ارتباط معنادار دارند و میزان ضریب هم‏بستگی بین رضایت دست‏فروشان محصولات کشاورزی و ابعاد کالبدی فضایی و اجتماعی شهر رشت برابر584/0 شده نتیجه می‏گیریم فاکتورها با هم ارتباط معنادار دارند.

ارزیابی تأثیر رفاه اجتماعی _ اقتصادی بر سرمایه اجتماعی خانوارهای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان دهگلان، روستاهای بخش بلبان‌آباد)

فردین شیری؛ مبین قادری

دوره 4، شماره 13 ، آبان 1402، ، صفحه 53-72

چکیده

در عصر کنونی جهت رسیدن به توسعه هر چه بیشتر در سکونتگاه‌های روستایی تدابیر و اقدامات گوناگونی به کار گرفته شده است؛ که سرمایه اجتماعی به‌عنوان یک اصل محوری و راهی در جهت نیل به توسعه پایدار، یک اصل کلیدی ... بیشتر در عصر کنونی جهت رسیدن به توسعه هر چه بیشتر در سکونتگاه‌های روستایی تدابیر و اقدامات گوناگونی به کار گرفته شده است؛ که سرمایه اجتماعی به‌عنوان یک اصل محوری و راهی در جهت نیل به توسعه پایدار، یک اصل کلیدی در جامعه محلی و یکی از مهم‌ترین عنصرهای حیاتی و انسجام بخش جامعه به حساب می‌آید. امروزه سرمایه اجتماعی به-ویژه در ارتباط با رفاه اجتماعی و اقتصادی می‌تواند نتیجه اصلی توسعه متعادل و به‌عنوان رهیافتی جامع برای تحقق توسعه پایدار مناطق روستایی باشد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی تأثیر رفاه اجتماعی _ اقتصادی بر سرمایه اجتماعی خانوارهای روستایی در دهستان ئیلاق جنوبی تابع بخش بلبان‌آباد واقع در شهرستان دهگلان صورت گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت در چارچوب روش توصیفی _ تحلیلی قرار می‌گیرد. آمار و اطلاعات لازم به دو صورت، کتابخانه‌ای و پیمایش میدانی جمع‌آوری شدند که در بخش مطالعه میدانی تمرکز اصلی مبتنی بر ابزار پرسشنامه بوده است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل کلیه روستاهای دارای بیش از 20 خانوار دهستان ئیلاق جنوبی است. به‌منظور تعیین حجم نمونه‌ها با بهره‌گیری از فرمول کوکران 220 خانوار به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شده‌اند. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌ ضریب همبستگی پیرسون و همچنین رگرسیون چند متغیره در محیط نرم افزاری SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین رفاه اجتماعی و رفاه اقتصادی با سرمایه اجتماعی، رابطه معنی‌دار و مثبتی وجود دارد؛ و با توجه به میزان ضریب همبستگی به دست آمده، رفاه اقتصادی از همبستگی بیشتری با سرمایه اجتماعی برخوردار است. همچنین یافته‌ها حاکی از آن است که با توجه به ضریب تعیین در رگرسیون، رفاه اجتماعی و اقتصادی بر سرمایه اجتماعی اثر مستقیم دارند. در نتیجه رفاه اجتماعی و رفاه اقتصادی با ایجاد شبکه‌ای از ارتباط و هماهنگی‌ها با سرمایه اجتماعی، زمینه را جهت رسیدن به توسعه و به‌ویژه توسعه پایدار روستایی فراهم می‌آورند.

بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی تخصیص اعتبارات دولتی توسط شورای برنامه ریزی و توسعه استان ها در پهنه سرزمین ایران

محمد غفاری فرد؛ سید احمد موسوی

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، ، صفحه 61-79

چکیده

رشد و توسعه اقتصادی از اهداف اساسی تمام کشورهای دنیا بهشمار می‌رود که تاکنون عوامل متعددی تأثیرگذار برای این هدف ارائه شده است. بودجه عمرانی دولت یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل تأثیرگذار در رشد ... بیشتر رشد و توسعه اقتصادی از اهداف اساسی تمام کشورهای دنیا بهشمار می‌رود که تاکنون عوامل متعددی تأثیرگذار برای این هدف ارائه شده است. بودجه عمرانی دولت یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین عوامل تأثیرگذار در رشد اقتصادی است. اگر دولت مرکزی نتواند تغییرات اساسی را مطابق با نیازها و سلایق منطقه‌ای ایجاد کند تأمین کالاها و خدمات عمومی کارایی خود را از دست می‌دهد و دولت‌های محلی می‌توانند باعث بهبود کارایی گردیده و این بهبود کارایی از طریق آگاهی دولت‌های محلی از شناخت نیازها، ظرفیت‌ها و سلیقه‌های افراد محلی به وجود می‌آید. با شناخت نیازها و استعدادها، بهره‌وری افزایش نموده و درنهایت میزان تولید افزایش می‌کند. در ایران شورای برنامه‌ریزی و توسعه استانها نحوه تخصیص بودجه سالیانه استان‌ها را در اختیار دارند و طی سال‌های متمادی است که این شورا بودجه استان‌ها را به امور مختلف (بودجه امور عمومی، بودجه امور دفاعی، بودجه امور اقتصادی و بودجه امور اجتماعی) و شهرستان ها تخصیص می‌دهد. هدف تحقیق حاضر بررسی آثار اقتصادی تخصیص اعتبارات تملک دارایی سرمایهای استانی توسط شورای برنامه ریزی و توسعه استانها در پهنه سرزمین ایران است. داده‌های این تحقیق از طریق سایت مرکز آمار ایران برای تمام استان‌ها طی سالهای 1390-1398 جمع‌آوری شدهاست. این تحقیق از نظر هدف کاربردی میباشد و با استفاده از روش داده‌های تابلویی حداقل مربعات معمولی در محیط برنامه ایویوز تجزیه‌وتحلیل انجام شده و نتایج آن نشانمی‌دهد که با یک درصد افزایش در بودجه امور اقتصادی، تولید ناخالص داخلی سرانه بهاندازه 0.241848 درصد افزایش می‌کند. با یک درصد افزایش در بودجه امور خدمات عمومی، تولید ناخالص داخلی سرانه به‌اندازه 0.102297 درصد افزایش می‌کند، با یک درصد افزایش در بودجه امور اجتماعی، تولید ناخالص داخلی سرانه به‌اندازه 0.09448 درصد افزایش می‌کند و با یک درصد افزایش در بودجه امور نظامی، تولید ناخالص داخلی سرانه به‌اندازه 0.074006 در صد افزایش می‌یابد ازآنجایی‌که یکی از اهداف اساسی دولت‌ها رسیدن به رشد اقتصادی است، سیاست‌مداران، برنامه ریزان به‌خصوص شورای برنامه‌ریزی و توسعه استانها بهخاطر رسیدن به این هدف مهم باید توجه بیشتری در تخصیص بودجه به امور اقتصادی، امور عمومی و بودجه‌های بخش آموزش و بهداشت نماید تا از طریق آن بهره‌وری نیروی کار و درنهایت رشد اقتصادی کشور را افزایش دهند.

انتخاب راهکار مناسب ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی با استفاده از ‏روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره‎ ‎

حجت ارژنگی مستعلی بیگلو؛ علیرضا محمدی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 63-78

چکیده

سکونت‏گاه‌های غیررسمی، ناحیه‏ های نابسامانی هستند که در اغلب شهرهای بزرگ و میانی کشور از جمله شهر اردبیل شکل گرفته و گسترش یافته‌اند. در ایران در مواجهه با این نواحی، تاکنون راهکارهای مختلفی امتحان ... بیشتر سکونت‏گاه‌های غیررسمی، ناحیه‏ های نابسامانی هستند که در اغلب شهرهای بزرگ و میانی کشور از جمله شهر اردبیل شکل گرفته و گسترش یافته‌اند. در ایران در مواجهه با این نواحی، تاکنون راهکارهای مختلفی امتحان شده است؛ تخریب، جابجایی، مکان و خدمات، بهسازی، توانمندسازی از جمله‌ی این راهکارها بوده‌اند. اما ، هیچ‏کدام از راهکارهای ذکر شده، نتوانسته‌اند منجر به سامان‏دهی پایدار این محله‏ها شوند. پژوهش حاضر به دنبال انتخاب راهکار مناسبی برای سامان‏دهی محله‏ ی ایران آباد شهر اردبیل می باشد. این پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و از روش پیمایشی برای گردآوری‌داده‌ها استفاده می‌کند. از بین‌راهکارهای مختلف 4 راهکار شامل مکان و خدمات، توانمندسازی، بهسازی و بهسازی اجتماع‌محور از طریق 11 معیار مورد توسط 45 خبره ، مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. از نرم‌افزارهای «DEMATEl وSuper Decision» در تجزیه و تحلیل داده‌ها و انتخاب گزینه‌های مناسب استفاده شده است. از روش DEMATEL» برای تعیین روابط بین معیارها و از روش فرآیند تحلیل شبکه‌ای(ANP) برای وزن‏دهی به معیارها و انتخاب گزینه‌ی نهایی استفاده شده است. رویکرد بهسازی اجتماع ـ مبنا با مقدار ضریب (0/104)، راهکار توانمندسازی با ضریب (0/084)، راهکار بهسازی با ضریب (0/036) و راهکار تأمین زمین ـ خدمات با ضریب (0/008) به ترتیب اولویّت به‌عنوان گزینه‌های سامان‏دهی محله‌ی ایران‌آباد محسوب می‌شوند. همچنین از بین 11 معیار، 3 معیار بهبود کیفیّت مساکن و معابر با ضریب (286/0)، عملیاتی بودن با ضریب (0/112) و مشارکت مالک با شهرداری با ضریب (0/10561/0) از بیش‌ترین اهمیّت و تاثیر در انتخاب مناسب‌ترین راهکار برای سامان‏دهی محله‌ی ایران‌آباد برخوردار بوده‌اند. از بین رویکردهای مختلف سامان‏دهی سکونت‏گاه‏های غیررسمی، رویکرد برنامه‏ریزی اجتماع ـ مبنا بهترین گزینه سامان‏دهی محله‏ی ایران آباد می باشد.

تحلیل الزامات کارآفرینی جهت دستیابی به توسعه‌ی درون‌زای منطقه‌ای (موردپژوهی: استان تهران)

امیر قاسمی؛ بهزاد ملک‌پور اصل

دوره 4، شماره 13 ، آبان 1402، ، صفحه 73-100

چکیده

برهم‌کنش کارآفرینی منطقه‌ای در کنار متغیرهای دیگری نظیر رهبری، نهادها، تناسب با ساختار بازار و موهبت منابع، می‌تواند یک منطقه را به سوی شکوفایی و توسعه‌ی درون‌زا سوق دهد. در این مسیر، کارآفرینی منطقه‌ای ... بیشتر برهم‌کنش کارآفرینی منطقه‌ای در کنار متغیرهای دیگری نظیر رهبری، نهادها، تناسب با ساختار بازار و موهبت منابع، می‌تواند یک منطقه را به سوی شکوفایی و توسعه‌ی درون‌زا سوق دهد. در این مسیر، کارآفرینی منطقه‌ای یکی از متغیرهای میانجی توسعه‌ی درون‌زای منطقه‌ای بوده و می‌تواند مانند یک کاتالیزور، فرآیند دستیابی به توسعه را تسهیل کند. هدف از این پژوهش نیز، بررسی و واکاوی ارتباط میان این اجزا در دستیابی به توسعه اقتصادی درون‌زا در سطح منطقه موردپژوهش است. از این‌رو پس از آن‌که در بخش نظری پژوهش، ذیل متغیرهای اصلی کارآفرینی منطقه‌ای یعنی سرمایه‌ی انسانی و دانش جدید، معیارها و شاخص‌هایی از منابع متعدد احصاء گردید، با بهره‌جویی از روش‌هایی نظیر روش PLS و معادلات ساختاری و با تکیه بر داده‌های آماری موجود و گردآوری‌شده ذیل شاخص‌ها در سطح موردپژوهی یعنی شهرستان‌های استان تهران، روابط موجود میان شاخص‌ها با یکدیگر، شاخص‌ها با متغیرها و متغیرهای مستقل و میانجی با متغیر وابسته از طریق دستیابی به مدل اندازه‌گیری پژوهش تحلیل شد. از آن‌جا که در مدل اندازه‌گیری پژوهش، بارهای عاملی میان هریک از متغیرها با شاخص‌های خود، بیش از 4/0 بوده و همچنین ضریب آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی هریک از متغیرها بیش از 7/0 است، درنتیجه پایایی مدل پژوهش قابل قبول است. همچنین، میانگین واریانس استخراجی تمامی متغیرها بزرگتر از 5/0 است، درنتیجه روایی همگرای مدل نیز در بازه قابل قبول است؛ از سوی دیگر، مقادیر موجود در قطر اصلی ماتریس فورنل و لارکر، از کلیه مقادیر موجود در ستون مربوطه بزرگتر است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این مدل، از روایی واگرای قابل قبولی نیز برخوردار است. مدل ساختاری پژوهش نیز، در سطح معناداری کوچکتر از 5 درصد، ضریب رگرسیونی 698/0 را میان دو متغیر کارآفرینی و توسعه درون‌زای منطقه‌ای نشان می‌دهد که ارتباط میان این دو متغیر و درنتیجه فرضیه پژوهش را در سطح معناداری قابل قبول اثبات می‌کند. در انتهای پژوهش و با اثبات نقش میانجی‌گر کارآفرینی در فرآیند توسعه درون‎‌‌زای منطقه‌ای، وضعیت توسعه‌یافتگی هریک از شهرستان‌های استان تهران مبتنی بر داده‌های پژوهش نشان داده شده است و سیاست‌ها و برنامه‌هایی در راستای ارتقای سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های کمتر توسعه‌یافته مبتنی بر عناصر و اِلمان‌های کارآفرینی پیشنهاد گردید.

تحلیل عوامل موثربر توسعهی رقابت پذیری در گردشگری مذهبی شهر زنجان

محمدجواد عباسی؛ قمر عباسی

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، ، صفحه 80-104

چکیده

هدف پژوهش حاضر؛ تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه رقابت‌پذیری گردشگری مذهبی و آزمون آن در محدودۀ مورد مطالعه (با تاکید برمراسم آیینی شهر زنجان) است. تحقیق حاضر با هدف ایجاد درک و دانشی کاربردی برای سیاست‌‌گذاران ... بیشتر هدف پژوهش حاضر؛ تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه رقابت‌پذیری گردشگری مذهبی و آزمون آن در محدودۀ مورد مطالعه (با تاکید برمراسم آیینی شهر زنجان) است. تحقیق حاضر با هدف ایجاد درک و دانشی کاربردی برای سیاست‌‌گذاران گردشگری در زمینۀ شناسایی شاخص‌‌های مؤثر بر رقابت‌پذیری گردشگری مذهبی برمبنای شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری؛ گزارش مجمع جهانی اقتصاد (2015) است، پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی است و از منظر روش جمع‌آوری داده‌‌ها، توصیفی از نوع پیمایشی است. در پژوهش حاضر، ابتدا از طریق مطالعۀ ادبیات نظری و نظرسنجی خبرگان به ارزیابی شاخص‌ها و گویه‌های رقابت‌پذیری گردشگری پرداخته شده است. به‌‌منظور تعیین شاخص‌‌های اصلی و نهایی رقابت‌پذیری گردشگری در محدودۀ مورد مطالعه با نظرسنجی از 15 نفر از متخصصان علمی و اجرایی حوزۀ گردشگری شهر زنجان استفاده شد. سپس با استفاده از تکنیک دیمتل روابط درونی این شاخص‌‌ها از منظر تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عامل‌ها و همچنین روابط علّی و معلولی آنها مشخص شد. درنهایت با ارائه مدل به‌‌‌دست آمده از روابط درونی بین متغیرها با استفاده از تکنیک دیمتل؛ آزمون این مدل مفروض اولیه در محدودۀ مورد مطالعه با مدلسازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی در نرم‌‌افزار PLS انجام شد. نتایج بررسی برازش مدل‌‌های اندازه‌گیری، مدل ساختاری و مدل کلی در سطح اطمینان 95% نشان داد که مدل به‌‌صورت کلی معنادار و تمامی مسیرهای اصلی پژوهش پذیرفته شدند و مدل دارای برازش و قدرت تبیین‌‌کنندگی مناسب است. معیار شرایط و چارچوب قانونی در محدودۀ مورد مطالعه به میزان اهمیت 86/0، 83/0 و 73/0 به ترتیب بر معیارهای بهبود زیرساخت، آمادگی محیطی و منابع فرهنگی- طبیعی و در کل بر بهبود رقابت‌پذیری مراسم آیینی شهر زنجان تأثیر دارند و از میان گویه‌های فرعی این متغیر‌های مکنون مؤثر در بهبود رقابت‌پذیری؛ متغیر فرعی بازاریابی، برند‌سازی و بهبود تصویر مقصد گردشگری مذهبی در سطح بین‌المللی با میزان تأثیر 98/0، همچنین؛ متغیرهای فرعی برنامه‌ریزی مشارکتی جامع و یکپارچۀ نهادهای ذی‌‌مدخل گردشگری مذهبی و تمایز ناملموس، تجربه‌های تعاملی معنادار نوآور و آینده‌‌گرا با میزان تأثیر 86/0 بیشترین میزان تأثیر را داشته‌‌اند.

ارزیابی عملکرد شهریار در شبکه کلانشهری تهران

کرامت الله زیاری؛ رامین قربانی؛ فاطمه سادات کهکی؛ کیوان جمالی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1399، ، صفحه 79-94

چکیده

در دنیای امروز اکثر برنامه‌ریزان و صاحب ‏نظران شهری در تلاش هستند تا با بکارگیری راهبردهای مناسب، مشکل‏ هایی نظیر تمرکزگرایی شدید، نابرابری‏ های منطقه ای و.. را در حوزه‏ های شهری حل کنند که در ... بیشتر در دنیای امروز اکثر برنامه‌ریزان و صاحب ‏نظران شهری در تلاش هستند تا با بکارگیری راهبردهای مناسب، مشکل‏ هایی نظیر تمرکزگرایی شدید، نابرابری‏ های منطقه ای و.. را در حوزه‏ های شهری حل کنند که در این میان توجه به توسعه و تقویت شهرهای میانی و شناخت توان‏ ها و قابلیّت‏ های این شهرها می‏تواند گره ‏گشای بسیاری از مسائل و مشکل ‏ها باشد. در همین راستا این پژوهش با شناخت توان‌ها و قابلیت‌های شهرهای میانی و تدوین اهداف و برنامه ‏ریزی‏ ها در راستای آن سعی دارد ضرورت توجه جدی و اساسی به این شهرها به منظور ساماندهی حوزه‏ه ای شهری را مشخص سازد. این نوشته از نظر هدف، کاربردی ـ توسعه‏ ای و با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است که پس از تشریح نقش و اهمیّت شهرهای میانی در شبکه ‏ی شهری با کمک روش کتابخانه ای و اسنادی، به بررسی توان‏ ها و چالش‏ های حال و پیش روی شهرستان شهریار به‏ عنوان یک شهر میانی و ترسیم هدف ‏ها و راه‏ه ای رسیدن به آن، با استفاده از نظر متخصصان و صاحب نظران می پردازد. بدین منظور برای بررسی موضوع از مدل Meta SWOT استفاده شده است. با بررسی شرایط پس از شناخت و تعیین توان‏ه ا و قابلیّت ‏های شهرستان شهریار و رقبای منطقه ‏ای آن، بر اساس یافته‏ های پژوهش، مؤلفه‏ ی فاصله‏ ی مناسب نسبت به دو کلان‏شهرِ تهران و البرز، مهم‏ترین مزیت شهریار معرفی شد؛ همچنین زیرساخت‏ های مناسب ارتباطاتی و مسکن مناسب، بالاترین تناسب استراتژیک را دارا هستند. از طرف دیگر مولفه‏ های بهبود و هماهنگی طرح‏ های بالادستی و افزایش سرمایه‏ گذاریِ بخش خصوصی دارای بالاترین قدرت تاثیرگذاری بوده و مؤلفه ‏های فاصله‏ی مناسب نسبت به تهران و البرز و ایجاد محیط کسب و کار در سطح شهرستان دارای بالاترین درجه‏ی ضرورت می‏ باشند.

تحلیل رضایت‌مندی از مشترکان شرکت توزیع نیروی برق بم‌نظور تبیین الگوی مصرف براساس نوع انشعاب و محل زندگی(مطالعه موردی: شهر زنجان)

علی زرگری؛ طاهره رسولی

دوره 4، شماره 13 ، آبان 1402، ، صفحه 101-111

چکیده

‌صنعت برق یکی از صنایعی است که به‌طور سنتی انحصار آن در دست دولت‏ها بوده است و در بخش برق بسیاری از نقاط جهان همچنان این انحصار وجود دارد. از طرفی، ماهیت صنعت برق به‌گونه‏ای است که برخی بخش‌های آن ... بیشتر ‌صنعت برق یکی از صنایعی است که به‌طور سنتی انحصار آن در دست دولت‏ها بوده است و در بخش برق بسیاری از نقاط جهان همچنان این انحصار وجود دارد. از طرفی، ماهیت صنعت برق به‌گونه‏ای است که برخی بخش‌های آن انحصار طبیعی دارد و معرفی رقابت در این بخش‏ها امکان‏پذیر نیست و یا به‌بیان بهتر موجب رونق کسب‌و‌کار فعالیت‌های این بخش‌ها نمی‏شود. با اینحال، تبیین کیفیت و کمیت خدمات ارائه شده از سوی این صنعت و میزان رضایت مشترکین از خدمات اهمیت بسزایی در ارتقاء کیفیت خدمات دارد. مقاله حاضر با روش توصیفی-پیمایشی بدنبال تحلیل رضایت‌مندی از مشترکان شرکت توزیع نیروی برق بمنظور تبیین الگوی مصرف براساس نوع انشعاب و محل زندگی در شهر زنجان است. گردآوری داده ها با روش کتابخانه ای و میدانی انجام شد. جامعه آماری شامل مشترکین شرکت توزیع نیروی برق در شهر زنجان و حومه شهر است. با استفاده از توزیع جغرافیایی از هر منطقه شهر زنجان 1درصد از مشترکین بصورت تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. در نهایت برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از آزمون تک نمونه ای t و آزمون تحلیل واریانس و آزمون همبستگی پیرسون با کمک نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که شاخص‌ افکارسنجی مشترکین با آزمون تک نمونه ای T با میانگین 31/3 (2/66 درصد) و ضریب t (72/44 =t) بوده، که این آمار در وضعیت مطلوب قرار دارد‌. از نظر منطقه شهری، بیشترین سطح رضایت از خدمات شرکت توزیع برق در منطقه اشراق با میانگین 11/3 و کمترین سطح رضایت نیز متعلق به منطقه گلشهر با میانگین 53/2 است. از نظر نوع انشعاب، بیشترین سطح رضایت از خدمات شرکت توزیع برق در مشترکین با انشعاب تجاری و خانگی با میانگین 35/3 و انشعاب کشاورزی با میانگین 38/3 ؛ و کمترین سطح رضایت نیز متعلق به مشترکین با انشعاب صنعتی با میانگین 03/3 و انشعاب عمومی با میانگین 32/3 است. در نهایت، بمنظور تقویت عملکرد شرکت توزیع برق تقویت اطلاع رسانی؛ پاسخ‌گویی مناسب؛ تقویت کارایی ارائه خدمات سامانه برق من؛ و ساده نویسی و مختصر و مفید نمودن فرمت الکترونیکی ضروری است

استراتژی موثر بازاریابی محصولات گلخانه‌ای در مناطق روستایی شهرستان جیرفت با تاکید بر مدل SWOT و QSPM

احمد رومیانی؛ سید رضا حسینی کهنوج؛ محمد خراج

دوره 4، شماره 12 ، شهریور 1402، ، صفحه 105-120

چکیده

کشاورزی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشورهای دنیا است و نقش آن در توسعه و ثبات اقتصادی و سیاسی و بین‌المللی انکار ناشدنی است. توسعه کشاورزی مهمترین اولویت در برنامه های توسعه ملی کشورهای در حال توسعه ... بیشتر کشاورزی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشورهای دنیا است و نقش آن در توسعه و ثبات اقتصادی و سیاسی و بین‌المللی انکار ناشدنی است. توسعه کشاورزی مهمترین اولویت در برنامه های توسعه ملی کشورهای در حال توسعه محسوب می شود و از مهمترین بخش‌های تاثیر‌گذار در اقتصاد ایران می باشد، که نقش مهمی در استقلال سیاسی و اقتصادی کشور ایفا می کند. در کشور ایران، بخش کشاورزی به جهت تأثیر فراگیری که در زمینه رفع چالش های اقتصادی - اجتماعی (تأمین استقلال و امنیت غذایی، ایجاد اشتغال، توسعه پایدار و حفظ محیط زیست) در طول تاریخ و درینه این کشور داشته، از جایگاه مهمی برخوردار و ضرورت انجام سرمایه گذاری‌های جدید در این بخش را آشکار می‌سازد. بنابراین توجه به تولید گلخانه ای از نظر سبزیجات و صیفی جات، به عنوان یکی از بخش‌های پر بازده در امر بازاریابی محصولات کشاورزی تبدیل شده است. بر‌این اساس، تحقیق حاضر با هدف شناسایی محدودیت توسعه کشت گلخانه‌ای و استراتژی موثر بازاریابی محصولات آن در مناطق روستایی شهرستان شهرستان جیرفت است. هدف بررسی عوامل و محدودیت های توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در مناطق رو ستایی شهرستان جیرفت است. برای این منظور، جامعه آماری این پژوهش 5 منطقه دهستان روستایی شهرستان جیرفت است، که در سال سال‌های اخیر به دلایل فعالیت‌های متنوع گلخانه گلخانه‌ای و داشتن شرایط لازم جهت صادرات گلخانه گلخانه‌ای توجه زیادی از کشاورزان و کارشناسان این حوزه را به خود جلب کرده است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و به روش پیمایشی(پرسشنامه) و توزیع آن بین 30 کارشناس متخصص در حوزه کشاورزی، داده‌های مورد نیاز جمع آوری گردید. به منظور شناخت نقاط ضعف، قوت، فرصت‌ها و تهدیدهای بازاریابی محصولات گلخانه‌ای، از مدل استراتژیک SWOT استفاده شد و سپس به کمک ماتریس QSPM، مهمترین راهبردهای برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک بازاریابی در روستاهای منطقه شناسایی و تعیین اولویت شد. نتایج ماتریس داخلی و خارجی نشان داد، راهبرد در مناطق شهرستان جیرفت در یک موقعیت تهاجمی قرار گرفته است، که این به معنای دارا بودن حداکثر قابلیت و توانایی برای تحقق چشم چشم‌انداز مورد نظر است. با توجه به نتایج حاصل از ماتریس ارزیابی کمی، چشم چشم‌انداز مدنظر برای پتانسیل‌های بازاریابی محصولات گلخانه‌ای این منطقه، برای تحقق موقعیت رقابتی در 4 مورد گنجانده شد، که اولویت اول با «مستعد‌بودن منطقه جهت سرمایه‌گذاری و تثبیت موقعیت قطبی منطقه» است.

فرا تحلیلی بر پژوهش‌های تاب‌آوری شهری در نشریات علمی پژوهشی جغرافیایی ایران

احمد پوراحمد؛ ابراهیم فرهادی؛ مریم سجودی؛ رامین قربانی؛ شاخوان عبدالله حسین

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 1-19

چکیده

باوجود گذشت بیش از سه دهه از تحقیقات اولیه در مورد تاب‌آوری، هنوز این مفهوم فاقد در فراگیر و عملیاتی در حوزه‌های مختلف علمی و ازجمله مدیریت سوانح است. بسیاری از تناقض‌های موجود بر سر معنای تاب‌آوری ... بیشتر باوجود گذشت بیش از سه دهه از تحقیقات اولیه در مورد تاب‌آوری، هنوز این مفهوم فاقد در فراگیر و عملیاتی در حوزه‌های مختلف علمی و ازجمله مدیریت سوانح است. بسیاری از تناقض‌های موجود بر سر معنای تاب‌آوری از تمایلات شناختی، روش‌های متدولوژیک، تفاوت‌های مفهومی بنیادی موجود و همچنین دیدگاه‌هایی که بر تحقیق در سیستم‌های اکولوژیکی، اجتماعی یا ترکیبی از هر دو تمرکز می‌کنند ناشی می‌شود. شهر تاب‌آور شهری است که ظرفیت تحمل و پذیرش خطر پیش از فروپاشی سیستم را دارد. سیستم این شهر پویا و تغییرپذیر است. در زمان وقوع خطر، تغییرات را جذب می‌کند و بازهم به حالت تعادل بازمی‌گردد، این شهر توانایی برگشت به عقب و پذیرش تهدید را دارد. در سال‌های اخیر پژوهش در حوزه تاب‌آوری شهری در ایران در مجلات علمی‌پژوهشی جغرافیایی رو به افزایش بوده است و جامعه دانشگاهی با ضرورت پژوهش در این حوزه آشنا شده‌اند. ازاین‌رو این پژوهش با روش فراتحلیل (روشی سیستماتیک برای نیل به این اهداف با تحلیل آماری یافته‌های کمی حاصل از مطالعات مربوط به یک مسئله پژوهشی است) و باهدف شناسایی و دسته‌بندی مقالات پژوهشی نوشته‌شده در حوزه تاب‌آوری شهری در مجلات علمی‌پژوهشی جغرافیایی نگارش شده است؛ به‌طوری‌که پس از جست‌وجو و شناسایی مقالاتی که طی سال‌های اخیر مستقیماً به موضوع یادشده پرداخته‌اند، بافهم رویکردها و ماهیت آن‌ها، به بررسی ساختار مقالات شامل روش‌شناسی، شاخص‌ها، نمونه‌گیری، روش‌های جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و نتایج به‌دست‌آمده پرداختیم تا جنبه‌های مثبت و منفی واکاوی کنیم. نتیجه پژوهش‌ها حاکی از آن است که همه مقالات نوعی نظریه آزمایی بوده و منجر به نظریه‌سازی نشده است. هرچند که برخی از پژوهش‌ها الگوها و پیشنهادهای بسیار خوب و تازه‌ای را ارائه داده‌اند، باتوجه‌به ماهیت پژوهش‌ها نمی‌توان آن‌ها را در رده پژوهش‌های بنیادی و نظریه‌ساز قرارداد.

سنجش ابعاد زیست پذیری و توسعه پایدار محله‌ای (نمونه موردی: محلات شهر سراب)

حسین حاتمی نژاد؛ احمد پوراحمد؛ زییا نیازی

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1400، ، صفحه 1-17

چکیده

به دنبال تغییر در شرایط و عوامل موثّر در گسترش و توسعه‏‌ی شهری در دوران اخیر، محلّه‏‌های مسکونی انسان‌ساخت جایگاه ویژه‏ای در شکل‏گیری شهرها و توسعه‌‏ی پایدار آن‌ها داشته‌‏اند. توسعه‌‏ی ... بیشتر به دنبال تغییر در شرایط و عوامل موثّر در گسترش و توسعه‏‌ی شهری در دوران اخیر، محلّه‏‌های مسکونی انسان‌ساخت جایگاه ویژه‏ای در شکل‏گیری شهرها و توسعه‌‏ی پایدار آن‌ها داشته‌‏اند. توسعه‌‏ی شهری پایدار که ازجمله نظریه‏‌ها و سیاست‏‌های اخیر و جاری تلقی می‌شود، بخش عمده‌ای از ادبیات شهرسازی سال‏‌های اخیر را به خود اختصاص داده است. امّا نظریه‏‌ی اخیر در مقیاس محلی هنوز به‌درستی تبیین نشده و می‌تواند به‌‏عنوان موضوع پژوهش‏‌ها مدنظر باشد، توسعه‌ی پایدار در مقیاس محلّه مسکونی است. زیست پذیری بهبود کیفیت فضاهای شهری در شهرهای مدرن همراه با انسانی کردن آن‌ها تا حد ممکن است. پژوهش حاضر سعی دارد تا وضعیت تنوع و توسعه در محلات ‌مسکونی را به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین ارکان توسعه‌‏ی پایدار شهری بسنجد. در این مقاله از روش توصیفی تحلیلی استفاده‌شده است. برای سنجش تنوع و توسعه‏ی محلات و شاخص‌های زیست پذیری شهری، الگویی کیفی با 3 شاخص کلی (تنوع در ساخت، تنوع در استفاده و تنوع در کاربران) و 69 متغیّر طراحی و استفاده‌شده است. سپس برای تحلیل اطلاعات و تصمیم‌گیری نهایی از روش تصمیم‌گیری چند شاخصه (MADM) غیر جبرانی ماکسی‌مین و ماکسی‌ماکس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد به ترتیب محلات 12، 8، 6، 2، 9، 1، 3، 11، 10، 7، 5 و 4 دارای وضعیت مطلوب تنوع و توسعه بوده‌اند.

طبقه بندی و آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی شهرستان ارومیه با استفاده از روش شی‌گرا در دوره زمانی 2018- 2009

علی اکبر تقی لو

دوره 2، شماره 4 ، شهریور 1400، ، صفحه 1-16

چکیده

داده‌های ماهوارهای یکی از سریعترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌های در اختیار محققان، جهت تهیه‏‌ی نقشه‏‌ی کاربری اراضی است. تجزیه ‌و تحلیل این داده‌ها می‌تواند بینش‌های صحیح جهت ... بیشتر داده‌های ماهوارهای یکی از سریعترین و کم‌هزینه‌ترین روش‌های در اختیار محققان، جهت تهیه‏‌ی نقشه‏‌ی کاربری اراضی است. تجزیه ‌و تحلیل این داده‌ها می‌تواند بینش‌های صحیح جهت تعامل انسان با محیط طبیعی فراهم کند. بررسی تغییرات پوشش زمین و کاربری اراضی از گذشته‌های دور در سطح زمین مطرح بوده است و امکان مشاهده و تشخیص تفاوت‌ها و اختلافات سری زمانی پدیده‌ها، عارضه‌ها و الگوهای سطح زمین را فراهم می‌کند. پژوهش حاضر نمونه‌ای از کاربردهای تکنولوژی سنجش ‌از دور در مدیریت منابع شهری است که در آن تغییرات کاربری اراضی در شهرستان ارومیه در طی یک دوره‏ی زمانی 9 ساله از 2009 تا 2018 مورد ارزیابی قرارگرفته است. برای انجام این پژوهش از تصاویر سنجنده MTL ماهواره لندست SPOT 8 وSPOT5 استفاده ‌شده و طبقه‌بندی تصاویر با اعمال روش طبقه‌بندی شی‌ءگرا انجام‌شده است و در محیط ArcGis مساحت طبقه‌بندی کاربری‌ها مورد بررسی قرار گرفت. جهت روند تغییرات کاربری مراتع، انسان‌ساخت، پوشش گیاهی متراکم و نامتراکم و نمکزار، از روش آشکارسازی تغییرات استفاده گردید. نتایج حاصل از آشکارسازی کاربری اراضی شهرستان ارومیه نشان داد که در طی دوره‏ی 9 ساله مساحت این کاربری‌ها از 551/1597 کیلومترمربع در سال 2009 به 39/1678 کیلومترمربع در سال 2018 تغییر کاربری داشته است. بیش‏ترین سطح تغییرات از لحاظ درصد کاربری‌ها مربوط به مراتع است که تخریب ‌شده و کم‎ترین تغییرات کاربری‌ها مربوط به کاربری نمکزار بوده است.

تحلیل روش شناسی مطالعات جغرافیا در ایران،نقدی بر کمی گرایی افراطی

تیمور آمار؛ رضا صمیمی

دوره 2، شماره 5 ، آذر 1400، ، صفحه 1-14

چکیده

نقد نشانگر پویایی در عرصه‌های علمی است و علم جغرافیا نیز به عنوان یک علم ریشه‌دار به‌ویژه بعد از سال 1923 با نقد انس گرفته است و وجود بسترهای انتقادی را الهام‌بخش پیشرفت نظریه‌های علمی و دگرگونی در روش‌های ... بیشتر نقد نشانگر پویایی در عرصه‌های علمی است و علم جغرافیا نیز به عنوان یک علم ریشه‌دار به‌ویژه بعد از سال 1923 با نقد انس گرفته است و وجود بسترهای انتقادی را الهام‌بخش پیشرفت نظریه‌های علمی و دگرگونی در روش‌های موجود می‌داند. اگر صف‌بندی روش‌های علمی در جغرافیا را متأثر از دیدگاه‌های هارتشورن و شیفر و در قالب استثناگرایی و مکتب علم فضایی بدانیم، گرایش‌های موجود در روش‌های تحلیل در این علم را نیز می‌بایست در دو مقوله کمی و کیفی دنبال نماییم. دغدغه جغرافیدانان در به‌کارگیری کمیت رسیدن به چارچوبی است که بر مبنای آن مطالعات جغرافیایی به قوانینی علمی برسد که بدین منظور به‌کارگیری استدلال‌های کمی، علوم جغرافیایی را در رسیدن به این هدف یاری می‌رساند. براین اساس رویکرد غالب در جغرافیای کشور ما نیز به این طیف فکری گرایش داشته و ابعاد این روش علمی به‌ویژه دهه اخیر در پایگاه‌های علمی کشور رشد شتابانی پیدا کرد که مصادیق آن نگارش پایان‌نامه‌ها و مقالات فراوان با تحلیل کمی است. این پژوهش به آسیب‌شناسی روش‌های کمی در جغرافیای معاصر ایران می‌پردازد و برای مصادیق این آسیب‌ها تحلیل محتوای مقالات را در سه مجله علمی - پژوهشی داخلی را دستمایه این بررسی قرار داده است. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش با استفاده از منابع اسنادی و بهره‌گیری از محتوای مقالات فصلنامه‌های «پژوهش‌های جغرافیای انسانی»، «مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی» و «فضای جغرافیایی» به‌دست‌آمده است. دادهها با استفاده از اطلاعات مستخرج از این مجلات و تطبیق محتوای این پژوهش‌ها با مفاهیم، محورها و رسالت‌های جغرافیدانان مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. نتایج این پژوهش نشان داد که در 6/92 درصد از تحقیقات شیوه گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی و در 7/64 درصد از آن‌ها تکنیک پرسشنامه به‌عنوان شیوه غالب مورد استفاده قرار گرفته است. در بین سؤالات اساسی جغرافیا هنوز پیگیری چیستی و کجایی پدیده‌ها غلبه دارد و در 3/79 درصد مقالات شیوه کمی در تحلیل داشته که در بخشی از آنها جهت اثبات بین متغیرها نیازی به همبستگی و تحلیل رگرسیونی وجود نداشته است نتیجه بررسی مقالات در مجلات این پژوهش نشان داد که دغدغه‌های جغرافیای مدرن در اغلب نوشته‌های جغرافیایی دیده نمی‌شود، بطوریکه تنها 30 درصد از پژوهش‌ها به مسائلی چون «نظریه‌ای اجتماعی»، «اقتصاد سیاسی» و «نظریه‌های فرهنگی» پرداخته‌اند که تا حدی بر محافظه‌ کار بودن پژوهش‌های جغرافیایی ایران گواهی می‌دهد.

بررسی عناصر کالبدی حس تعلق به مکان در محلات شهری(مطالعه موردی:شهرک شهید بهشتی شهر شیراز)

محمدرضا شهریاری؛ پریسا مشک سار

دوره 2، شماره 6 ، اسفند 1400، ، صفحه 1-11

چکیده

رشد فزاینده‌ی ابعاد شهرنشینی در طی دهه‌های اخیر موجب شده است که علاوه بر گسترش مشکلات اکولوژی محیطی و اجتماعی، شهر و شهرسازی معاصر با مشکلات و معضلات تازه‌ای مانند کم‌رنگ شدن هویت و حس تعلّق به مکان ... بیشتر رشد فزاینده‌ی ابعاد شهرنشینی در طی دهه‌های اخیر موجب شده است که علاوه بر گسترش مشکلات اکولوژی محیطی و اجتماعی، شهر و شهرسازی معاصر با مشکلات و معضلات تازه‌ای مانند کم‌رنگ شدن هویت و حس تعلّق به مکان مواجه شود. یکی از معانی مهم در ارتقای کیفیت محیط‌های شهری و انسانی، حس تعلّق به مکان است. این حس که عامـل مهمی در شکل‌گیری پایه‌های ارتباطی استفاده‌کنندگان و محیط است، درنهایت منجر به ایجاد محیط‌های باکیفیت نیز خواهد شد. در این راستا هدف پژوهش حاضر بررسی عناصر کالبدی حس تعلق به مکان در محلات شهری در شهرک شهید بهشتی واقع در منطقه ده شهر شیراز می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش از بعد هدف کاربردی و از بعد ماهیت خود توصیفی تحلیلی است. بدین منظور ابتدا شاخص‌های مؤثر در سنجش عناصر کالبدی حس تعلق به مکان از منابع مختلف تهیه‌شده و سپس داده‌ها و اطلاعات موردنیاز به‌صورت پیمایشی و ابزار پرسش‏نامه از محله جمع‌آوری‌شده است. جامعه آماری پژوهش افراد ساکن در شهرک شهید بهشتی شهر شیراز است که بر اساس فرمول کوکران تعداد 372 پرسشنامه به‌عنوان حجم نمونه محاسبه شد. تحلیل پرسش‏نامه‌ها با روش‌های آزمون تیتک‌ نمونه‌ای، ضریب همبستگی پیرسون در نرم‌افزار spss انجام شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در بخش مربوط به گویه‌های موردمطالعه در آزمون تی تک نمونه‌ای شخصیت کالبدی منحصربه‌فرد با میزان 3/90 در بالاترین سطح از میانگین قرارگرفته و در بین متغیّر‌های مستقل حس تعلّق به مکان و شاخص‌های کالبدی آن همبستگی ضعیف بوده و همچنین رابطه‏ی معنادار آماری وجود ندارد.

مدیریت ریسک فعالیت دامداری درنواحی روستایی شهرستان گلپایگان

وحید ریاحی؛ سیده عاطفه سیادتی

دوره 3، شماره 7 ، خرداد 1401، ، صفحه 1-19

چکیده

صنعت دامپروری یکی از فعالیت‌های اقتصادی در روستاها به شمار می‌رود که این بخش با امنیت غذایی و سلامت جامعه گره خورده است و یک صنعت پویا و اشتغال زاست که به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های تولید ... بیشتر صنعت دامپروری یکی از فعالیت‌های اقتصادی در روستاها به شمار می‌رود که این بخش با امنیت غذایی و سلامت جامعه گره خورده است و یک صنعت پویا و اشتغال زاست که به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های تولید مواد پروتئینی و لبنی اهمیت بسزایی در تغذیه انسان‌ها دارد. و می‌توان گفت که یکی از مخاطره آمیزترین فعالیت‌های کشاورزی، زیر بخش دامداری است و بسیاری از عوامل کنترلناپذیر، مانند عوامل جوی، خشکسالی‌ها و بیماری‌ها بر این فعالیت اقتصادی اثر منفی دارند. همچنین مخاطراتی مانند تغییرات قیمت و بی‌ثباتی عوامل تولید نیز این امر را در کشور تشدید می‌کند. براین اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف کاربردی به بررسی و شناسایی مدیریت ریسک دامداری در نواحی روستایی شهرستان گلپایگان انجام پذیرفته است. جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از داده‌های رسمی و مکتوب در ابتدا به صورت کتابخانه‌ای و سپس براساس پژوهش‌ها و در مطالعات میدانی از مشاهده همراه با مصاحبه به‌رهبرده شده است. جامعه آماری تحقیق کل خانوارهای دامدار روستاهای مزرعه، قالقان، اسفرنجان و رباط قالقان است که مجموعا 200 خانوار بوده است، و به منظور برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردید، که از این 200خانوار، تعداد 132 خانوار به عنوان جامعه هدف مصاحبه‌شونده تعیین شده است، و شیوه مصاحبه به صورت نیمه ساختاری بوده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نخست ریسک تأمین علوفه و نهاده‌های دامی در روستاهای مورد مطالعه دارای اهمیت و فراوانی بیشتری است و در مراتب بعدی ریسک عوامل طبیعی (سرمای شدید، هوای بسیار گرم و خشکسالی) و سرقت با سهم و فراوانی برابر دارای اهمیت هستند. و فعالان اقتصاد دام برای کاهش ریسک‌های موجود نخست اقدام به کاشت علوفه‌های کم‌آب بر و ذخیره‌سازی نهاده‌ها می‌کنند؛ همچنین برای کاهش ریسک عوامل طبیعی و سرقت اقدام به ساخت پناهگاه‌های مسقف مناسب فصل سرد سال و سم‌پاشی جایگاه دام در فصل گرما و نصب دوربین و دزدگیر در دامداری‌های خود می‌کنند.

تحلیل رابطه‌ تغییرات کارکردی با ارزش‌های روستایی در نواحی حومه‌ای (مورد مطالعه: روستاهای بخش لواسانات شمال تهران)

سعید نصیری زارع؛ وحید ریاحی

دوره 3، شماره 8 ، شهریور 1401، ، صفحه 1-18

چکیده

تردیدی نیست که در سال‌های آینده ارزش‌های روستایی نسبت به سال‌های گذشته بیشتر مشخص و مورد توجه قرار بگیرد. زیرا که توزیع و پراکندگی جمعیت شهرها و روستاهای پیرامون آن‌ها که موجب بروز مشکلات متعددی گشته ... بیشتر تردیدی نیست که در سال‌های آینده ارزش‌های روستایی نسبت به سال‌های گذشته بیشتر مشخص و مورد توجه قرار بگیرد. زیرا که توزیع و پراکندگی جمعیت شهرها و روستاهای پیرامون آن‌ها که موجب بروز مشکلات متعددی گشته و توجه به این سکونتگاه‌‌ها به عنوان مناطقی سالم، ارزان، آرام و سکونتگاهی که منشأ پیدایش سکونتگاه‌های شهری بوده، بیشتر گردد. اما در ارتباط با ارزش‌های روستایی موضوعی که می‌تواند در این ارتباط مشخص گردد، تغییر کارکرد نواحی روستایی به خصوص در مناطق پیرامون شهرها و ارزش‌های این مناطق روستایی است. مشخص است اگر چانچه ارزش‌های موجود در مناطق روستایی شناسایی و تغییرات کارکردی در این نواحی همسو با ارزش‌های این مناطق باشد، می‌تواند به عنوان فرصتی برای توسعه در این نواحی به شمار آید. تحقیق به بررسی ارزش‌های روستایی در نواحی روستایی بخش لواسانات پرداخت. تحقیق کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی بود. بررسی تحولات کارکردی از بررسی متون اسنادی و مصاحبه با افراد آگاه و برای بررسی مهم‌ترین ارزش‌های روستایی نیز از مصاحبه هدفمند و مشاهده میدانی استفاده شد. همچنین در بخش دوم تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده و 9 نقطه روستایی نیز به عنوان جامعه هدف و 214 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شدند. نواحی روستایی از ارزش‌های زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و تاریخی برخوردار هستند. تغییرات کارکردی در روستاهای نزدیک به نواحی شهری، به دلیل جمعیت‌پذیری بالا و نزدیکی به نواحی شهری بیشتر بوده و به علاوه در روستاهایی که در فاصله دورتری از نقاط شهری قرار داشته‌اند، به دلیل جمعیت‌پذیری و دگرگونی اجتماعی پایین، بافت سنتی و اجتماعی روستا در طول زمان تغییرات کارکردی کمتری صورت گرفته است. بنابراین به طور کلی ارزش‌های روستایی که در مناطق روستایی مورد مطالعه بررسی شدند، به عنوان توانمندی‌های روستایی معرفی می‌گردند که در صورت توجه به این ارزش‌ها و تغییرات کارکردی که بتواند همسو با این ارزش‌ها باشد، می‌تواند به عنوان رویکردی مناسب برای توسعه درون‌زا در مناطق روستایی باشد.

دوره 4 (1402)

دوره 3 (1401)

دوره 2 (1400)

دوره 1 (1399)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده