نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• اکبر کیانی ¹
• فرضعلی سالاری سردری ²

¹ دانشیار گروه جغرافیا، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

² کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، شهرداری لامرد، زابل، ایران

چکیده

امروزه با توجّه به رشد جمعیّت و توسعه‏ی فیزیکی- کالبدی شهرها، ساختار و فرم فضایی توسعه‏ی شهری از اهمیّت فراوانی برخوردار است و شهر فشرده، الگوی مدیریت و توسعه‏ی شهری شهرهای فردا و رشد هوشمند می­باشد. یکی از عوامل پایداری شهرها، ارتباط بین شکل و فرم فیزیکی شهر (ساختار فضایی- کالبدی) می باشد. این مقاله به بررسی وضعیّت و شاخص­های عمده در فرم شهر پایدار و عوامل موثّر و متاثّر آن می­پردازد و محاسن و معایب فرم پراکنده شهر لامرد (ساختار، فرم و توسعه فضایی شهر) مورد بررسی قرار خواهد داد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بوده و روش گردآوری داده­­ها به صورت کتابخانه­ای می­باشد و جمع­آوری اطّلاعات شاخص­های پراکنده­رویی از طریق اطّلاعات شناختی - عملکردی و مطالعه طرح جامع و تفصیلی شهر استخراج شده است. برای نیل به اهداف تحقیق، با بررسی مطالعات گذشته و با بهره­گیری از پارامترهای لازم و تأثیرگذار با تحلیل تراکم شهری شهر لامرد و چگونگی و علل توسعه شهری پراکنده و گسترده شهر را تبیین نمایم. در پایان به ارزیابی عینی و کیفی، تحلیل و مقایسه­ی نظریه­های مرتبط با فرم­های پایدار شهری و تفاوت­ها و اشتراک­های آن­ها و در نهایت جنبه­های عملکردی و نتایج و پیامدهای عملی و واقعی نظریه­ها با وضعیت شهر می­پردازد و در انتها راهکارهایی ارائه خواهد گردید. بر اساس بررسی­ها و تحلیل­های صورت گرفته در سال های 1345-85، مساحت شهر لامرد، حدود  6 برابر و جمعیّت آن 5 برابر افزایش یافته است. طی این سال ها، تراکم ناخالص جمعیتی شهر، از 3/131 نفر به 1/30 نفر در هکتار کاهش یافته است. عدم کاهش شدید تراکم ناخالص جمعیّتی در سال­های متفاوت، بیان‏گر گستردگی بیش از حد شهر و خالی ماندن فضاهای زیاد و غیرفعّال سطوح شهری در محدوده‏ی شهر لامرد و در نهایت توسعه افقی و گسترده –پراکنده محلات شهر لامرد می­باشد که این امر باعث ناپایداری شهری در توزیع بهینه خدمات و دسترسی به امکانات برای ساکنان شهر و افزایش هزینه­های زیرساختی و اتلاف انرژی شده است. تراکم خالص مسکونی در سال85 برابر با 85/85 نفر در هکتار و در سال 95 برابر با 73 نفر در هکتار و تراکم جمعیتی برابر با 29 نفر در هکتار می­باشد.

کلیدواژه‌ها

• پراکنده رویی شهری
• شهرگسترده
• توسعه پایدار
• الگوی رشد شهر
• لامرد

عنوان مقاله [English]

An analysis of the structure and spatial-physical development of urban sprawl in Lamerd city

نویسندگان [English]

• Akbar kiani ¹
• farzali salari sardari ²

¹ Associate Professor, Geography and Urban Planning, Department of Geography, University of Zabol, Zabol, Iran

² MSc Student of Geography and Urban Planning, Lamerd Municipality, Zabol, Iran

چکیده [English]

Today, due to population growth and physical-structural development of cities, the structure and spatial form of urban development is of great importance and the compact city serves as a model for urban management and development of tomorrow's cities and smart growth. One of the factors of urban sustainability is the relationship between the shape and physical form of the city (spatial-physical structure). This article examines the situation and major indicators of sustainable city form and its dialectical relationship with other factors, and sheds some light on pros and cons of  urban sprawl of Lamerd city (including its morphology, i.e. structure, form and spatial development of the city). This study, employing library study method of research, adopts descriptive-analytical and comparative approach to data collection. The data of the urban sprawl indicators are collected through cognitive, functional information and studying comprehensive and detailed plans of the city.. By reviewing the literature and using the necessary and effective parameters obtained through analyzing the urban density of Lamerd city, an attempt is made to explain the reasons behind the sprawl and extensive urban development of the city. In the end,  the theories related to sustainable urban forms and morphology, their convergences and divergences, and finally the functional aspects and the implications of the theories in question for the city status are touched upon, concluding by making some suggestions. According to the studies and analyses conducted in 1345-85, the surface area and population of Lamerd city has increased about six and five times, respectively. During these years, the gross population density of the city has decreased from 131.3 people to 30.1 people per hectare. The lack of a sharp decrease in gross population density in different years indicates the excessive expansion of the city and the vacancy of many spaces and inactive urban areas and finally the horizontal, expanded, sprawl  development of neighborhoods in Lamerd, bringing about urban unsustainability in optimal distribution of services and access to facilities for the city residents, and in a rise in infrastructural costs and energy waste. The net residential density in 1985 is 85.85 people per hectare and in 1995 the net residential density and population density are  73  and 29 people per hectare, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• urban sprawl
• spatial development pattern
• sustainable development
• urban growth pattern
• Lamerd