نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• علی شماعی ¹
• محمد تقی حیدری ²
• حسین طهماسبی مقدم ³

¹ دانشیار گروه جغرافیای انسانی، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران.

² استادیار گروه جغرافیا، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

³ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

چکیده

ساخت فضایی شهرها به مثابه‌‏ی یک پیاز؛ اگر چه از بیرون ساده به نظر می رسد، امّا در حقیقت به خاطر داشتن لایه های زیاد، فریبنده است. اگر هر لایه به طور جداگانه بررسی شود، یک کل را از دست داده ‏ایم. در مطالعه ‏ی ساخت فضایی بافت‏ های فرسوده و محتوای آن(وضعیت پایداری) نیز ، علل و عوامل موجده آن نبایستی فقط از یک زاویه نگاه شود. پژوهش حاضر می کوشد پالیسی های کلان موثر بر وضعیت ساخت موجود بافت فرسوده‏ ی شهر زنجان را درک و میزان اثرات آن بر وضعیت را، مورد واکاوی قرار دهد. برای دست‏یابی به هدف فوق به طرق بانک‏ کاوی منابع کتابخانه ‏ای و مشاهده ‏ی میدانی(مصاحبه با سرپرستان خانوار ساکن بافت"491" نفر و خبرگان و متخصّصین امر"30 نفر") مواد مورد نیاز تحقیق جمع آوری و با استفاده از از نرم افزارهای« ArcGis, lisrel » فراوری می‏گردد. نتایج تحلیل نشان داد عوامل ساختاری کلان اقتصادی با ضریب معنی‌داری 9.99 وضریب تاثیر 0.92 به میزان بیش‏تری ساخت فضایی بافت فرسوده شهر زنجان را تبیین می‌نماید. به‏ عبارتی؛ ساختار اقتصادی متمرکز و دولت ‏گرا اقتصاد نفت و تاثیر آن بر تحوّلات فضایی شهر و تخصیص فضایی منابع مالی به صورت یکپارچه، توانسته بیش‏ترین ضریب تاثیر را در ساخت فضایی موجود بافت فرسوده شهر زنجان داشته باشد. همچنین عوامل کلان کالبدی در مرحله‏ی بعدی تاثیر قرار داشته و ساخت فضایی چند لایه ‏ی بافت فرسوده‏ی زنجان را تبیین می نمایند. نوسازی پوسته ‏ی اول بلوک‏ه ای ساختمانی در حاشیه ‏ی معابر اصلی با تکیه بر فضاهای تجاری ختم می‏گردد. عرض معابر و مصوبات تشویقی نوسازی بافت قدیم؛ امکان بلندمرتبه سازی و گسترش ارتفاعی واحدهای ساختمانی را فراهم نموده و نتیجه ‏ی امر، ایجاد لفافه ‏های فضایی جدید و کاملا متضاد با پوسته ‏های دوم و سوم بافت می باشد.

کلیدواژه‌ها

• توسعه پایدار
• رویکرد زیست پذیری
• ساختارهای کلان
• شهر زنجان

عنوان مقاله [English]

A Rhythmanalysis of the macro driving forces affecting sustainablility of hidden face of the city: A case study of Zanjan’s worn-out urban fabric

نویسندگان [English]

• ali shamai ¹
• mohamad taghi heydari ²
• Hossein Tahmasebi moghadm ³

¹ Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Social Sciences, Kharazmi University of Tehran, Tehran, Iran

² Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran

³ . Ph.D. Student, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran

چکیده [English]

Spatial construction of cities as an onion; although looks simple from outside, is literally beguiling because it is of many layers; if each layer is examined separately, we would lose the whole in entirety. In the study of the spatial construction of worn-out fabric and its content (sustainability status), its causes and factors should not be viewed only from one angle. Viewed hence, the present study is an attempt to understand the macro driving forces rhythms affecting the present construction of worn out fabric of Zanjan city, and to examine the degree to which such rhythms have an effect on the current status of the same area. To these ends, using library study and field observation (interview with heads of households  residing the fabric (491 people) and experts (30 people)), the data were collected and then analyzed using ArcGIS and LISREL software. The results showed that macroeconomic structural factors with a significance coefficient of 9.99 and an impact factor of 0.92explain, to a greater extent, the spatial construction of the worn-out fabric of Zanjan. In other words, a centralized and state-oriented economic structure, oil economy and its impact on the spatial transformations of the city, and spatial allocation of financial resources in a homogeneous manner have managed to exert the greatest impact factor on the spatial construction of the present worn-out fabric of Zanjan city. Also, macro-physical factors occupy the second level of influence and explain the multi-layered spatial construction of Zanjan’s worn-out urban fabric. Renovation of the first shell of the building blocks at the edge of the main thoroughfares has ended in relying on commercial spaces. Width of passages and incentive approvals for renovation of old fabric have provided the possibility of high-rise construction and an increase in buildings’ height, culminating in the development of new "spatial envelopes" in stark contrast to the second and third layers of the fabric.

کلیدواژه‌ها [English]

• sustainable development
• livability approach
• macro structures
• Zanjan city