نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• داود شیخی ¹
• معصومه پازکی ²

¹ استادیار جغرافیا و برنامه ‏ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

² استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

قنات‏ ها در ایران کارکردهای اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و زیست‎ محیطی مختلفی در شهرها و روستاها دارند. یکی از عواملی که بر توانایی جامعه در مدیریت منابع آب مشترک تاثیر می‏ گذارد سرمایه‏ ی اجتماعی است. از طرف‏ دیگر وجود قنات موجب ایجاد فضای مشارکتی در روستاها می‏ شود و این فضای مشارکتی منشاء سرمایه ‏ی اجتماعی در روستاها است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است که با هدف بررسی نقش قنات در افزایش سرمایه ‏ی اجتماعی ساکنین نواحی روستایی در بخش مرکزی شهرستان همدان انجام شده است. میزان سرمایه ‏ی اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه در چهار مؤلّفه انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و امنیت اجتماعی مورد سنجش قرار گرفت. پایایی پرسش‏نامه با مقدار آلفای کرونباخ0/82 تأیید شد. جهت روایی از نظرات کارشناسان و خبرگان دانشگاهی استفاده گردید. جامعه آماری شامل 15 روستا بود که به دو گروه، روستاهای دارای قنات و فاقد قنات تقسیم شدند. از تعداد 9257 خانوار در جامعه آماری، حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 369 خانوار تعیین گردید که سهم روستاهای دارای قنات 244 خانوار و روستاهای فاقد قنات 125 خانوار مشخص شد. داده های مورد نیاز بر اساس مطالعات میدانی و اسناد کتابخانه ‏ای جمع ­آوری شد. داده‏ های جمع ‏آوری شده از طریق آزمون‏ های آماری نظیر آزمون T مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نتایج تحقیق نشان داد که سرمایه اجتماعی در روستاهای دارای قنات با میانگین3/98 و روستاهای فاقد قنات با میانگین3/37 در وضعیت مطلوب قرار دارند اما آزمون T در سطح 99 درصد، تفاوت معنی ­داری را در میزان سرمایه اجتماعی در دو گروه روستاهای مذکور نشان داد بدین معنی که میزان سرمایه‏ ی اجتماعی در روستاهای دارای قنات بیش‏تر بود. تقویّت سرمایه ‏ی اجتماعی می ‏تواند به ‏عنوان ابزاری در جهت دست‏یابی به مدیریت پایدار منابع آب و توسعه‏ ی پایدار روستایی عمل نماید که این سرمایه ‏ی اجتماعی باعث توانمندسازی روستاییان، اعتمادبه ‏نفس و خود باوری در آن‏ها می ­شود.

کلیدواژه‌ها

• قنات
• سرمایه ‏ی اجتماعی
• شبکه‏ ی اجتماعی
• مشارکت اجتماعی
• روستا
• استان همدان

عنوان مقاله [English]

Study of social functions of Qanat (subterranean) in rural areas with emphasis on social capital indicators (Case study: Hamadan township)

نویسندگان [English]

• Davood Sheikhi ¹
• masome pazoki ²

¹ Assistant Professor of Geography and Rural Planning, Department of Geography, Payam Noor University, Tehran, Iran

² Assistant Professor of Geography and Rural Planning, Department of Geography, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Ganats in Iran have different economic, socio-cultural and environmental functions in cities and villages. One of the factors that affects the ability of society to manage shared water resources is social capital. On the other hand, the existence of Ganat creates a participatory space in the villages, and this participatory space is the source of social capital in the villages. The present research method is descriptive-analytical with the aim of investigating the role of Ganats in increasing the social capital of rural residents in the central District of Hamadan Township.level of social capital in the studied villages was measured in four components of social cohesion, social participation, social trust and social security. The reliability of the questionnaire was confirmed by Cronbach's alpha value of 0.82. The opinions of academic experts were used for validity. The statistical population consisted of 15 villages that were divided into two groups, villages with and without Ganats. Out of 9257 households in the statistical population, the sample size was determined based on Cochran's formula of 369 households, the share of villages with Ganats was 244 households and villages without Ganats were 125 households. Required data were collected based on field studies and library documents. The collected data were analyzed by statistical tests such as t-test. The results showed that social capital in villages with Ganats with an average of 3.98 and villages without Ganats with an average of 3.37 are in good condition, but the T-test at 99% showed a significant difference in the amount of social capital in the two groups of villages, meaning that the amount of social capital in villages with Ganats was higher. Strengthening social capital can act as a tool to achieve sustainable management of water resources and sustainable rural development, which social empowerment of villagers, self-confidence and self-confidence in them.

کلیدواژه‌ها [English]

• Aqueduct
• social capital
• social network
• social participation
• village
• Hamadan province