نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• کرامت اله زیاری ¹
• فاطمه سادات کهکی ²
• رامین قربانی ²
• اسحاق خندان ³

¹ استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‏ ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³ دانشجوی دکترا جغرافیا و برنامه‏ریزی شهری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری،‌ دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

رشد هوشمند شهری انطباق نیازهای کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کنونی و آینده جوامع شهری با تکیه‌بر سه مفهوم اختلاط کاربری، دسترسی و تراکم در محیط‌های شهری و خلق مکان‌هایی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد به‌منظور کاهش هزینه‌های شهرسازی و آسایش شهروندان است. هدف این پژوهش بررسی و قابلیت‏سنجی وضعیت رشد هوشمند در محدودة منطقة ۵ شهر تبریز است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش‌شناختی توصیفی - تحلیلی است. برای انجام این پژوهش ۳ شاخص رشد هوشمند شامل مدیریت کالبدی و حفاظت از فضاهای باز، اختلاط کاربری و شبکة دسترسی و حمل‌ونقل موردمطالعه قرار گرفتند. در بخش نخست تحقیق اقدام به سنجش وضعیت توسعة کالبدی منطقة طی سه بازه زمانی ۶۳، ۸۷ و ۹۵ شد. در بخش دوم پژوهش وضعیت اختلاط کاربری اراضی و شبکه دسترسی محلی و ناوگان حمل‌ونقل عمومی اتوبوس، تاکسی و مترو و کیفیت شبکه دسترسی مورد ارزیابی قرار گرفت. در فرایند پژوهش از نرم­افزارهای Arc Gis وGoogle Earth و همچنین ابزارها و مدل‌های تحلیل‌گر شبکه و  Z-scoreاستفاده شد. یافته­‌های  پژوهش نشان می­ دهد در بعد شاخص اختلاط کاربری، با توجه به کارکرد ناحیه‌ای - منطقه، کاربری‌های مسکونی، تجاری و گردشگری و جهانگردی دارای بیش‏ترین حجم اختلاط بوده‌اند که شاخص نهایی اختلاط با مقدار1/6زیاد ارزیابی شد. در بخش نهایی به‌منظور تعیین وضعیت دسترسی و کیفیت خدمات ناوگان عمومی ازطریق ابزار تحلیل شبکه با درنظرگرفتن فضای فاصله‌ای منهتن در یک فضای ۵۰۰ متری شعاع دسترسی به مسیرهای ارتباطی در محیط ArcMap مدل‌سازی شدند که شاخص دسترسی بر اساس مدل تحلیل شبکه در محدوده‌های چهارگانه اصلی به ترتیب برای تاکسی، اتوبوس و سپس مترو قابل دارای بهترین وضعیت ارزیابی شدند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد مدیریت توسعه کالبدی منطقه‌ی ۵ شهر تبریز با نوسان همراه بوده و توسعه‏ ی کالبدی آن بعد از دهه ۸۷ به بعد روند زایشی به خود می‌گیرد که بیش‏ترین روند توسعه‌‏ی آن به سمت فضاهای بیرون از منطقه در محدوده‌ی شرق بوده است.

کلیدواژه‌ها

• رشد هوشمند شهری
• برنامه ریزی حمل و نقل
• توسعه پایدار شهری
• الگوی فضایی کاربری زمین
• منطقه ۵ شهر تبریز

عنوان مقاله [English]

Assessing the functional capabilities of District 5 of Tabriz City In accordance with the principles of Urban Smart Growth

نویسندگان [English]

• Keramatullah zayyari ¹
• fatemeh kahaki ²
• ramin ghorbani ²
• Eshagh Khandan ³

¹ Professor of Geography and Urban Planning, Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran.

² PhD Student in Geography and Urban Planning, Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran.

³ PhD Student in Geography and Urban Planning, Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Smart urban growth is the adaptation of the current and future physical, social and economic needs of urban communities based on the three concepts of land use mixing, accessibility and density in urban environments and creating places with unique features to reduce urban development costs and citizens' comfort. The purpose of this study is to investigate and assess the status of intelligent growth in the 5th district of Tabriz. This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of methodology. To conduct this research, three indicators of intelligent growth including physical management and protection of open spaces, land use mixing and access and transportation network were studied. In the first part of the research, the physical development of the region was assessed during three time periods of 63, 87 and 95. In the second part of the study, the land use mix of the local access network and the public transport fleet of buses, taxis and subways and the quality of the access network were evaluated. Arc Gis and Google Earth software as well as network analyzer tools and models and Z-score were used in the research process. Findings show that in the dimension of land use mixing index, according to the function of region-area, residential, commercial and tourism and tourism uses have had the highest volume of mixing that the final mixing index was evaluated with a high value of 1.6. In the final part, in order to determine the access status and quality of public fleet services through network analysis tools, considering the distance space of Manhattan in a space of 500 meters, the radius of access to communication routes in ArcMap environment was modeled. For taxis, buses and then subways were evaluated as having the best condition. The results show that the management of physical development in the 5th district of Tabriz is associated with fluctuations and its physical development after the 87th decade onwards takes a reproductive process, the most development process of which is outside the region in It was the eastern border.

کلیدواژه‌ها [English]

• urban smart growth
• transportation planning
• sustainable urban development
• spatial pattern of land use
• District 5 of Tabriz City